Program Polityki Prorodzinnej Państwa

Kierunek II - Poprawa kondycji finansowej rodzin

Ostatnie lata przynoszą systematyczny wzrost poziomu życia społeczeństwa. Jednakże obok widocznych oznak poprawy sytuacji finansowej przeciętnej rodziny, nadal znaczna część z nich żyje w bardzo trudnych warunkach. Jest to tym bardziej niepokojące, że w dużej mierze dotyczy rodzin wielodzietnych i rozwojowych. Rodziny te nierzadko dotknięte są bezrobociem, które stanowi główną przyczynę trudnej sytuacji materialnej wielu z nich. Zagrożenie trwałym ubóstwem zwiększa się w przypadku zamieszkiwania tych rodzin w małych miasteczkach i na wsiach.
Wobec takiej sytuacji troska państwa o zapewnienie rodzinom materialnych warunków rozwoju będzie podążała w dwóch kierunkach, których jednoczesna realizacja pozwoli uniknąć drastycznych kosztów społecznych:
  1. zgodnie z zasadą pomocniczości państwo będzie stymulować wzrost aktywności własnej rodziny, poprzez stwarzanie warunków dla osiągnięcia przez nią samodzielności ekonomicznej,
  2. rodzinom, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej i własnym staraniem nie są w stanie jej sprostać - zapewniona zostanie pomoc państwa poprzez system świadczeń społecznych.

Podstawą utrzymania rodziny powinna być jej aktywność, przede wszystkim zawodowa. Dlatego najważniejszym zadaniem jest stworzenie każdej rodzinie warunków umożliwiających utrzymanie się z własnej pracy. W tym celu konieczne jest przede wszystkim:
  1. zapewnienie przyrostu liczby miejsc pracy, poprzez stały rozwój gospodarczy kraju,
  2. prowadzenie aktywnych działań na rzecz ograniczenia bezrobocia, w tym zwłaszcza bezrobocia długotrwałego, zaznaczającego się szczególnie w środowiskach wiejskich, w rodzinach byłych pracowników Państwowych Gospodarstw Rolnych; służyć temu będzie reforma rynku pracy,
  3. zwiększenie znaczenia dochodów własnych z pracy jako źródła utrzymania rodziny. Obecnie uzupełnianie dochodów z pracy świadczeniami z pomocy społecznej nie należy do rzadkości. Zjawisko to nasila się w rodzinach wielodzietnych, z osobą bezrobotną lub niepełnosprawną. Niski poziom wynagrodzeń, wymuszający korzystanie z różnorodnych świadczeń społecznych, nie jest odpowiednią motywacją do zwiększania własnej aktywności zawodowej. Problem ten szczególnie ostro rysuje się w rodzinach rolniczych, w których maleje znaczenie dochodów z pracy w rolnictwie na rzecz dochodów ze świadczeń społecznych,
  4. uproszczenie i obniżenie podatków, poprzez wprowadzenie nowego systemu podatkowego, który będzie zachęcał do większej aktywności zawodowej, przy jednoczesnym wprowadzeniu nowych rozwiązań prorodzinnych w systemie podatkowym. W przedłożeniu rządowym zakłada się, że od roku 2000 rozwiązania te będą dotyczyły rodzin wielodzietnych. Projektuje się, że realizacja tej zapowiedzi nastąpi poprzez bezpośrednie odliczanie od podatku odpowiedniej części kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej. Wysokość odliczenia będzie zależała od liczby wychowywanych dzieci.
W 1999 roku rodziny wychowujące troje i większą liczbę dzieci i znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej otrzymały jednorazowe wsparcie w postaci dodatku rodzinnego.

Powyższe działania powinny motywować rodziny do zwiększonego zaangażowania i wysiłku celem osiągnięcia możliwie najlepszych efektów ekonomicznych.
Jednocześnie konieczne jest zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego rodzinom, które nie posiadają własnych dochodów, bądź też dochody te nie są wystarczające dla prawidłowego funkcjonowania rodziny. W szczególności pomoc kierowana będzie do rodzin wielodzietnych, niepełnych, z osobami niepełnosprawnymi, starszymi oraz przewlekle chorymi. Obecnie funkcjonuje wiele świadczeń socjalnych adresowanych do rodziny w różnych fazach jej rozwoju. Zostanie dokonany przegląd owych świadczeń pod kątem ich efektywności i właściwego adresowania. Ocena dotychczasowych świadczeń pozwoli przystąpić do konstrukcji sieci socjalnej, uwzględniającej zarówno potrzeby społeczne, jak i możliwości finansowe państwa. Część aktualnie realizowanych świadczeń będzie dość istotnie zmodyfikowana. Zweryfikowane zostaną zarówno zakres, jak i wysokość świadczeń pieniężnych oraz rzeczowych.
Podjęte zostaną prace nad koncepcją dochodu gwarantowanego. Zagadnienie to wymaga wielu ekspertyz i konsultacji społecznych. Jego ewentualne wdrożenie musi być poprzedzone analizą obowiązujących rozwiązań w zakresie świadczeń społecznych i oceną ich efektywności oraz uzależnione od możliwości budżetu państwa. W pierwszym rzędzie analizą powinny zostać objęte osoby starsze nie posiadające dochodów oraz o najniższych emeryturach i rentach, całkowicie niezdolne do pracy etc.
Pilnym zadaniem jest określenie jednolitych zasad ustalania wysokości dochodu uprawniającego do świadczeń w rodzinach rolników. Obecnie wysokość tego dochodu określana jest różnie dla różnych potrzeb, np. inaczej dla zasiłków z pomocy społecznej, inaczej dla zasiłków rodzinnych. Zmiana będzie jednak możliwa dopiero wówczas, gdy ukończone zostaną prace nad objęciem gospodarstw rolnych obowiązkiem prowadzenia rachunkowości rolnej oraz działania związane z wprowadzeniem podatku dochodowego w rolnictwie.
Jednocześnie nadal będą rozwijane różnorodne formy środowiskowej pomocy rodzinie, głównie w zakresie organizowania opieki nad osobami niepełnosprawnymi, starszymi i przewlekle chorymi. Rozwijane i doskonalone będzie specjalistyczne poradnictwo rodzinne, adresowane przede wszystkim do rodzin dotkniętych przemocą, mających trudności wychowawcze i inne problemy. W każdym powiecie utworzone zostało Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, które ściśle współpracuje z ośrodkami pomocy społecznej w gminach.
Do najpilniejszych zadań z zakresu pomocy socjalnej rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej należy zaliczyć wydłużenie okresu pobierania zasiłku przez kobiety w ciąży i osoby wychowujące dziecko, których trudna sytuacja materialna uprawnia do korzystania z tej formy pomocy, a także zwiększanie wymiaru urlopu macierzyńskiego.
Szczególnie niepokojąca jest sytuacja rodzin wiejskich. Rośnie udział osób bezrobotnych zamieszkałych na wsi wśród ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. Złą sytuację zatrudnieniową na wsi pogłębia istnienie w rolnictwie znacznego bezrobocia ukrytego.
Bezrobocie na wsi jest zjawiskiem bardziej trwałym niż bezrobocie w mieście i trudniejszym do ograniczenia. Dzieje się tak z uwagi na niewielką liczbę podmiotów gospodarczych tworzących wiejski rynek pracy, zubożenie wsi ograniczające zakres działalności gospodarczej i handlowej oraz niski poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych ludności wiejskiej. Szczególnie niebezpieczne w skutkach jest bezrobocie wśród pracowników byłych PGR-ów, silnie skoncentrowane lokalnie, długotrwałe i tym samym stanowiące realne zagrożenie dla rozwoju ich rodzin.
Świadomość tej sytuacji była przyczyną przyjęcia przez Rząd już w kwietniu 1998 r. "Średniookresowej strategii rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich". Jednym z priorytetów nowej polityki rolnej jest poprawa sytuacji dochodowej rolników oraz poprawa warunków życia i pracy mieszkańców wsi. Realizacja tych celów polegać będzie na jednoczesnym stosowaniu instrumentów o charakterze ekonomicznym, organizacyjnym i socjalnym. Głównym wyzwaniem stojącym przed polskim rolnictwem jest bowiem jego restrukturyzacja, sprowadzająca się - w znacznej mierze - do ograniczenia liczby ludności, dla której rolnictwo stanowi główne źródło utrzymania. Będzie się to odbywać nie tylko w wyniku zmniejszania liczby gospodarstw rolnych, przy jednoczesnym zwiększeniu ich obszaru, ale także poprzez pozyskiwanie przez rodziny użytkujące gospodarstwa rolne, dochodów z dodatkowej pracy lub pozarolniczej działalności gospodarczej.
Elementem wpływającym na poprawę kondycji finansowej rodzin będzie również realizacja polityki konsumenckiej, mającej na celu ochronę interesów ekonomicznych konsumentów, a zatem także ich sytuacji rodzinnej.





Dokumenty

© Departament Spraw Rodziny