|
|
Sprawozdanie dotyczące realizacji w Rzeczpospolitej Polskiej Konwencji o Prawach Dziecka w latach 1993-1998ROZDZIAŁ III INFORMACJE DOTYCZĄCE AKTÓW PRAWNYCH, W KTÓRYCH ZAWARTE SĄ PRAWA DZIECKA1. Zharmonizowanie prawa krajowego i polityki z przepisami Konwencji. Najważniejszym aktem prawnym, który m.in. zawiera regulacje dotyczące praw dziecka, jest nowa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997 r., która weszła w życie 16.10.1997 r. Istotnym novum wprowadzonym przez Konstytucję jest zaliczenie ratyfikowanych umów międzynarodowych do źródeł prawa w Rzeczypospolitej Polskiej (art. 87 ust. 1 i art. 91 ust. 1), wraz z zasadą prymatu umów międzynarodowych nad ustawami (art. 91 ust. 2). Otwiera to drogę do stosowania wprost postanowień niniejszej Konwencji. Ponadto Konstytucja zawiera katalog podstawowych praw i wolności obywatelskich (art. 30 do 76), a także szczególne przepisy dotyczące bezpośrednio praw dziecka. Można tu wskazać przede wszystkim na: - art. 18 - ochrona i opieka Państwa nad macierzyństwem i rodzicielstwem, - art. 48 ust. 1 - prawo rodziców do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami, z powinnością uwzględnienia stopnia dojrzałości dziecka, wolności jego sumienia i wyznania oraz jego przekonań, - art. 53 ust. 3 (w zw. z art. 48 ust. 1) - prawo rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania religijnego i moralnego zgodnie ze swoimi przekonaniami, - art. 65 ust. 3 - zakaz stałego zatrudniania dzieci do lat 16, - art. 68 ust. 3 - prawo m.in. dzieci do zapewnienia im przez władze publiczne szczególnej opieki zdrowotnej, - art. 70 ust. 1 i 2 - prawo do nauki, obowiązkowa nauka do 18 r. życia, bezpłatność nauki w szkołach publicznych, - art. 71 - pomoc władz publicznych dla rodzin wielodzietnych i niepełnych, dla matek przed i po urodzeniu dziecka, - art. 72 - ochrona praw dziecka, obowiązek organów władzy publicznej do ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją; opieka i pomoc władz publicznych dla dziecka pozbawionego opieki rodzicielskiej; obowiązek wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka przez organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko w toku ustalania praw dziecka; powołanie Rzecznika Praw Dziecka. Ponadto należy wymienić następujące zmiany lub uchwalenia nowych aktów prawnych kształtujących prawa dziecka, uwzględniające także postanowienia Konwencji: - nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ustawą z 26 maja 1995 r. (opublikowaną Dz. U. Nr 83, poz. 417) dotycząca przepisów o przysposobieniu. - nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego tą samą ustawą, obejmująca przepisy regulujące postępowanie w sprawach o przysposobienie. - nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ustawą z 24.07.1998 r. o zmianie ustaw: Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo o aktach stanu cywilnego, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U nr 117, poz. 757). - nowelizacja ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich ustawą z dnia 29.06.1995 r. o zmianie Kodeksu postępowania karnego, ustawy o ustroju sądów wojskowych, ustawy o opłatach w sprawach karnych i ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. Nr 89, poz. 443). - wydanie rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z 19 maja 1997 r. w sprawie rodzaju i organizacji zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich (Dz. U. Nr 58, poz. 361 i poz. 362). - uchwalenie ustawy z 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535). - uchwalenie ustawy z 24.04.1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 75, poz. 468). - uchwalenie ustawy z 5.12.1996 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. Nr 28/1997, poz. 152). - uchwalenie ustawy z 25.06.1997 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 114, poz. 739). - uchwalenie ustaw z 6.06.1997 r. Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego i Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 88, poz. 553, Nr 89 poz. 555 i Nr 90 poz. 557). Rada Ministrów przyjęła w grudniu 1998 r. projekt ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka, opracowany przez Biuro Pełnomocnika do Spraw Rodziny. Przedkładany projekt stanowi realizację zobowiązania wynikającego z art. 72 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. do ustanowienia Rzecznika Praw Dziecka, jako instytucji zapewniającej ochronę praw dzieci. Projekt ww. ustawy oparty jest na przekonaniu wypływającym z Konwencji o Prawach Dziecka, że "rodzina stanowi naturalne środowisko rozwoju i dobra (...) dzieci", a ochrona praw dziecka dokonuje się najpełniej przez ochronę rodziny. Organa państwa, w tym zwłaszcza Rzecznik Praw Dziecka, zapewniając realizację praw dziecka, powinny szanować prawa przysługujące rodzinie oraz wspierać ją w prawidłowym wypełnianiu jej zadań, zwłaszcza gdy rodzice bez własnej winy nie mogą podołać ciążącym na nich obowiązkom (utrata możliwości zarobkowania, choroba lub śmierć jednego z rodziców). Jednakże w wypadku naruszenia praw dziecka i zagrożenia jego dobra, obowiązkiem Rzecznika jest, przy wykorzystaniu przysługujących mu kompetencji - podjęcie wszelkich działań koniecznych do zapewnienia dziecku prawidłowego rozwoju. Nadrzędnym kryterium i celem działań Rzecznika powinno być "dobro dziecka". Takim samym pojęciem, będącym równocześnie główną dyrektywą interpretacyjną, posługuje się Konwencja o Prawach Dziecka, Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz polskie prawo rodzinne. 2. Mechanizmy na szczeblu krajowym i lokalnym koordynujące politykę dotyczącą dzieci oraz kontrolujące realizację Konwencji W Polsce funkcjonują urzędy państwowe zajmujące się zdrowiem, nauką, pracą, sportem czy kulturą dzieci. Nie ma jednak organu, który ujmowałby sprawy dziecka globalnie. Reprezentacja interesów dziecka wchodzić będzie wkrótce (projekt Rzecznika Praw Dziecka został w grudniu 1998 r. zatwierdzony przez Radę Ministrów) w zakres działania Rzecznika Praw Dziecka. Służbą na rzecz rodziny, i tym samym dzieci, zajmuje się Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Rodziny. Sprawami dzieci o statusie uchodźcy zajmuje się Pełnomocnik Ministra Spraw Wewnętrznych ds. Uchodźców. Ustawodawstwo polskie umożliwia realizację inicjatyw społecznych poprzez uznanie prawne stowarzyszeń, fundacji, związków i instytucji pozarządowych. Istnieją organizacje społeczne, które popularyzują Konwencję, wykorzystują jej postanowienia jako argumenty w staraniach o rozwiązywanie problemów dzieci. 3. Propagowanie zasad i przepisów Konwencji W programach szkoleń sędziów, kuratorów, oraz pracowników zakładów dla nieletnich (organizowanych przez Departament) zawarta jest szeroko rozumiana problematyka praw dziecka, w tym także postanowień Konwencji. Z kolei sami sędziowie i kuratorzy włączają te zagadnienia do treści swoich wystąpień podczas spotkań z dziećmi i młodzieżą w szkołach, różnego rodzaju placówkach i zakładach. W latach 1993 - 98 Ministerstwo Edukacji Narodowej zorganizowało 15 kursów uwzględniających tę tematykę (w tym 12 dotyczących wyłączenia praw dziecka), obejmujących łącznie 328 godzin. Adresatami szkoleń byli pracownicy nadzoru pedagogicznego oraz nauczyciele przedszkoli i szkół. Łącznie przeszkolono 375 osób (w tym 268 na kursach omawiających tylko tę problematykę). Tematem kursów było omówienie zarówno samej Konwencji, jako aktu prawnego, jak i poszczególnych spraw, które ona reguluje. Organizatorami szkoleń były placówki doskonalenia nauczycieli, m.in. w: Bydgoszczy, Koninie, Krakowie, Krośnie, Łodzi, Warszawie i Wrocławiu. Poniższa tabelka zawiera szczegółowy spis tych szkoleń. Warsztaty organizowane w latach 1994-1998 - dotyczące tematyki praw człowieka:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
© Departament Spraw Rodziny | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||