|
|
Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji w roku 1998 Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku "O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży"Rozdział I. Zapewnienie kobietom w ciąży opieki medycznej, socjalnej i prawnej1. Opieka medyczna Art. 2. 1. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są obowiązane do zapewnienia kobietom w ciąży opieki medycznej, socjalnej i prawnej w szczególności poprzez: 1) opiekę prenatalną nad płodem oraz opiekę medyczną nad kobietą w ciąży. Głównym celem opieki medycznej nad kobietami ciężarnymi jest zapewnienie prawidłowego przebiegu ciąży, jak również jak najwcześniejsza identyfikacja czynników ryzyka, co umożliwia objęcie tych matek odpowiednią opieką. Szacuje się, że około 20 % wszystkich ciąż stanowią ciąże podwyższonego i wysokiego ryzyka. Ciąże o podwyższonym i wysokim ryzyku są najczęstszą przyczyną patologii występujących u noworodków, mają również wpływ na poziom umieralności niemowląt. W 1998 roku kobiety ciężarne miały zapewnioną opiekę medyczną, którą sprawowali lekarze położnicy, lekarze rodzinni oraz położne. W przypadkach ciąży o podwyższonym ryzyku, opiekę medyczną nad kobietami ciężarnymi przejmowały poradnie specjalistyczne, zorganizowane na wyższych poziomach opieki oraz oddziały patologii ciąży. Poradnie ogólne, poradnie dla kobiet oraz szpitale zapewniały opiekę medyczną dostosowaną do stopnia ryzyka ciąży. Leczenie dziecka w okresie płodowym pozostaje nadal najczęściej w fazie eksperymentu klinicznego. Zajmują się nim nieliczne, wyspecjalizowane ośrodki. Leczenie takie obejmuje podawanie leków oraz metody korekty chirurgicznej stwierdzonych u dziecka wad. W 1998 roku, w ramach stałych zadań pionu położniczo - ginekologicznego, realizowane były zadania dotyczące upowszechnienia wśród kobiet prewencji w okresie przed poczęciem dziecka, usprawnienia diagnostyki i czynnej opieki nad ciężarną w przypadku zagrożenia wcześniactwem, a także upowszechnienie zasady systemu referencyjnego w odniesieniu do porodu przedwczesnego oraz poprawa opieki nad wcześniakiem. Zadania te wykonywane były także w ramach "Programu Poprawy Opieki Perinatalnej w Polsce". Podstawowe założenia Programu, rozpoczętego w 1995 roku, obejmują usprawnienie czynnej opieki nad kobietą ciężarną w ramach systemu trójstopniowej opieki perinatalnej. W roku 1998 realizacją Programu objęty był cały kraj. Zgodnie z przyjętymi założeniami, system trójstopniowej opieki funkcjonował w oparciu o 11 regionalnych ośrodków. Pomiędzy ośrodkami zorganizowano system specjalistycznego transportu i komunikacji (dla zorganizowania systemu specjalistycznego transportu ze środków Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej zakupiono i przekazano do ośrodków referencyjnych 15 ambulansów wraz z inkubatorami transportowymi). W ośrodkach III poziomu opieki perinatalnej utworzone zostały oddziały intensywnej terapii nad noworodkiem, natomiast w ośrodkach II poziomu stanowiska takiej opieki. Wyposażenie oddziałów intensywnej terapii zostało w części zakupione przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej - w 1998 r. na ten cel przeznaczono 3.600.000 zł. W poszczególnych regionach podpisano porozumienia pomiędzy ośrodkami różnego poziomu, określające zadania tych ośrodków i ich wzajemne zobowiązania. Koszt realizacji zadań przypisanych do danego ośrodka obciążał jego budżet. Konsekwencją takiego rozwiązania jest zróżnicowanie kosztów opieki w zależności od zaklasyfikowania ośrodka do jednego z trzech poziomów. Ocena realizacji Programu dokonana w 1998 roku wskazuje, że w poszczególnych regionach występowały różnice w poziomie wdrażania obowiązujących zasad opieki perinatalnej. Największe zaawansowanie wdrożenia programu miało miejsce w regionach: wielkopolskim, bydgoskim, łódzkim, wrocławskim, gdańskim, krakowskim i szczecińskim. W związku z brakiem zróżnicowania w bieżącym finansowaniu (wynika to z braku możliwości przepływu środków finansowych "za pacjentem") największe trudności w realizacji zadań wynikających z trójstopniowej opieki nad kobietą ciężarną i noworodkiem zaobserwowano w ośrodkach II i III poziomu, zawierających w swych strukturach oddziały (stanowiska) intensywnej terapii noworodka. Od 1995 roku, zgodnie z treścią wytycznych Krajowego Zespołu Konsultanta Medycznego w dziedzinie położnictwa i ginekologii z dnia 23 listopada 1995 r., w sprawie rodzaju i częstości profilaktycznych badań lekarskich i diagnostycznych wykonywanych u kobiet ciężarnych, u których ciąża przebiega fizjologicznie (zaakceptowanych przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej i przesłanych do wszystkich kierowników zakładów opieki zdrowotnej), wszystkie kobiety ciężarne objęte były systematycznymi badaniami profilaktycznymi. W przypadku wystąpienia zaburzeń w stanie zdrowia kobiety ciężarnej lub zdrowia płodu, o zakresie badań i ich częstości decydował lekarz. O słuszności i skuteczności działań podejmowanych w ramach opieki zdrowotnej nad kobietą ciężarną i noworodkiem świadczy utrwalona tendencja spadku umieralności niemowląt oraz obserwowane w ostatnich latach zwiększenie dynamiki tego spadku. W 1998 roku wskaźnik umieralności niemowląt wyniósł 9,6 promili. Oznacza to, że zakładany w Narodowym Programie Zdrowia cel, jakim jest obniżenie wskaźnika umieralności niemowląt do wartości 10 promili w roku 2000, został osiągnięty dwa lata wcześniej. Tabela 2. Kształtowanie się wskaźnika umieralności niemowląt w latach 1991 - 1998
Obok współczynnika zgonów niemowląt, istotnym miernikiem jakości opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem jest wskaźnik urodzeń noworodków z niską wagą (poniżej 2500 g). Mimo notowanego spadku tego wskaźnika, jego poziom jest wciąż wysoki w porównaniu z krajami Europy Zachodniej. W roku 1997 na każde 1000 noworodków średnio 61 ważyło mniej niż 2500 g, co oznaczało spadek o 0,8 punktu procentowego w porównaniu z rokiem 1996. W mieście proporcja ta wynosiła 64 na 1000 urodzeń żywych, na wsi - 58 na 1000. Ze względu na fakt najczęstszego występowania zgonów w grupie noworodków z wagą > 2.500 g (ryzyko zgonu jest 10-krotnie wyższe niż wśród ogółu noworodków), zjawisko to, mimo powolnych, pozytywnych zmian, nadal budzi niepokój. Wysoki wskaźnik urodzeń noworodków z niską wagą jest powodowany przede wszystkim nieodpowiednim stylem życia kobiet ciężarnych (palenie papierosów, niewłaściwe odżywianie w okresie ciąży, nieodpowiednie warunki życia czy pracy, zanieczyszczenie środowiska). Mając na względzie wspomniane uwarunkowania, należy skutecznie je eliminować głównie poprzez promocję zdrowia, szczególnie zdrowego stylu życia młodych kobiet. Wobec uzyskanej poprawy niekorzystnych dotychczas wskaźników umieralności niemowląt, najważniejszym obecnie aspektem działań resortu zdrowia jest szeroko rozumiana profilaktyka. Skala wczesnego objęcia opieką medyczną kobiet ciężarnych zbliżona była do lat poprzednich. Wczesną opieką zdrowotną objęto niewiele ponad 50% kobiet w miastach oraz poniżej 50% kobiet na wsiach. Ze względu na fakt, że pierwsze tygodnie ciąży często decydują o jej powodzeniu, jest to zjawisko wysoce niepokojące. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego polskie kobiety najczęściej rodzą dzieci w przedziale wieku 20 - 29 lat (65,5 %), w więc w okresie najbardziej sprzyjającym prokreacji. Jednakże blisko 8% kobiet rodzących pierwsze i drugie dziecko nie przekroczyło 19 roku życia, a 26 % rodzących przekroczyło 30 rok życia, czyli weszło w okres zwiększonego ryzyka. Obserwacja struktury urodzeń według wieku kobiet wskazuje na powolne przesuwanie największej częstotliwości rodzenia pierwszego dziecka z wieku 20-24 lata na wiek 25-29 lat oraz lata późniejsze. Tabela 3. Urodzenia żywe w 1997 r. według wieku matki
Pozytywnym zjawiskiem jest powolny spadek udziału kobiet najmłodszych (w wieku 19 lat i mniej) wśród kobiet rodzących. W 1990 r. stanowiły one 8,0% ogółu matek rodzących, w roku 1997 - 7,6%. Jednocześnie na szczególną uwagę zasługują matki bardzo młode, w wieku 17 lat i mniej. Ich udział w ogólnej liczbie kobiet rodzących kształtuje się na niezmienionym poziomie około 1,5%, co oznacza, że na każde 1000 rodzących kobiet przypada średnio 15 najmłodszych nastolatek. Wyniki licznych badań wskazują, że bardzo wczesne macierzyństwo nie sprzyja ani młodej matce, ani też rodzonemu przez nią dziecku, toteż należałoby zadbać o właściwe przygotowywanie dzieci i młodzieży do odpowiedzialnego macierzyństwa i ojcostwa 2 Realizowane w 1998 roku zadania związane z promocją zdrowia i profilaktyką, odnoszące się do grupy kobiet w wieku prokreacyjnym (rozrodczym) oraz kobiet ciężarnych i noworodków, ujęte są w Narodowym Programie Zdrowia oraz innych programach o mniejszym zasięgu. W zakresie opieki zdrowotnej nad kobietami ciężarnymi i noworodkami w 1998 roku realizowano "Program Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej", którego założeniem jest upowszechnienie podawania kwasu foliowego kobietom w wieku rozrodczym, w celu zmniejszenia częstości występowania u noworodków wad cewy nerwowej (jest to najczęściej występujące schorzenie u noworodków). W roku sprawozdawczym przeszkolono w ramach Programu 50 specjalistów oświaty zdrowotnej w zakresie profilaktyki tych wad oraz przygotowano ich do szkolenia kaskadowego na szczeblu zespołów opieki zdrowotnej. Opracowano i wydano monografię dla lekarzy i studentów pt.: "Zapobieganie wrodzonym wadom cewy nerwowej". Opracowano i wydano także materiały szkoleniowe dla pielęgniarek i położnych pt.: "Jak zapobiegać wadom cewy nerwowej", plakat informacyjno - edukacyjny oraz ulotkę informacyjno - dydaktyczną. Przeprowadzono 21 konferencji szkoleniowych dla pielęgniarek i położnych na temat żywienia w czasie ciąży ze szczególnym uwzględnieniem roli kwasu foliowego - w konferencjach tych wzięło udział 3180 osób. W zakresie prac badawczo - rozwojowych, opracowano koncepcję programu edukacyjnego dla młodzieży oraz rozpoczęto jego wdrażanie. Ponadto podjęto prace nad programem wzbogacania produktów zbożowych kwasem foliowym. Instytut Matki i Dziecka, w ramach realizacji Narodowego Programu Zdrowia, przygotował i przeprowadził pilotażowy projekt pt.: "Interwencja przeciwtytoniowa dla kobiet ciężarnych". Celem tego projektu było przygotowanie na podstawowym poziomie opieki medycznej schematu działań interwencyjnych mających na celu porzucenie nałogu palenia tytoniu przez kobiety ciężarne oraz wdrożenie tego schematu w wybranych poradniach dla kobiet przez zespoły lekarz ginekolog - położna.. Przygotowano zestaw materiałów informacyjnych (kaseta video, broszury, ulotki), przeprowadzono dwukrotne szkolenie 30 zespołów w zakresie metodyki i profilaktyki przeciwtytoniowej podczas ciąży. Dla celów programu przygotowano: kartę zadań dla lekarzy, kartę zadań dla pielęgniarek, kartę zadań dla koordynatora programu w terenie, testy diagnostyczne służące do oceny uzależnienia pacjentek od nikotyny i oceny ich gotowości do zaprzestania palenia tytoniu. Po ewaluacji projektu, opracowano wersję projektu odpowiednią do wdrożenia w skali ogólnopolskiej. W wyniku programu 30% pacjentek palących tytoń, w okresie ciąży zerwało z nałogiem. W 1998 roku podsumowano efekty realizacji programu upowszechniania karmienia piersią. Analiza zebranych danych wskazuje, że strategiczny cel programu, zakładający zwiększenie do 94% do roku 2000 liczby noworodków karmionych piersią został osiągnięty. Nie osiągnięty został natomiast, uznany za najczulszy miernik monitorowania postępów programu, cel wyłącznego karmienia piersią niemowląt w pierwszych 6 miesiącach życia. Opracowano raport końcowy podsumowujący realizację programu wraz z rekomendacjami odnośnie dalszych potrzeb i propozycjami rozwiązań prawnych, dotyczących promocji produktów zastępujących karmienie piersią. Program upowszechniania karmienia piersią, jak i popularyzacja rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia, dotyczącej właściwych technik porodowych, przyczyniły się do zmiany postaw pracowników medycznych oddziałów położniczych. Nadal doskonale rozwija się, będąca również nieodzownym warunkiem udanego karmienia piersią, inicjatywa Szpital Przyjazny Dziecku, która jest nastawiona na organizację funkcjonowania szpitala zapewniającą stały kontakt matki z dzieckiem. Do końca 1998 roku zaszczytnym tytułem Szpitala Przyjaznego Dziecku odznaczono 31 szpitali w Polsce - sytuuje to Polskę w czołówce krajów europejskich. Wszystkie oddziały położnicze funkcjonują w systemie "rooming in", coraz częściej praktykowane są porody rodzinne, powszechną praktyką stały się odwiedziny w oddziałach położniczych. 2. Opieka socjalna Art. 2. 1. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są obowiązane do zapewnienia kobietom w ciąży opieki medycznej, socjalnej i prawnej w szczególności poprzez: [...], 2) pomoc materialną i opiekę nad kobietami w ciąży, znajdującymi się w trudnych warunkach materialnych, przez czas ciąży, porodu i po porodzie. Pomoc materialna oraz opieka nad kobietami w ciąży znajdującymi się w trudnej sytuacji życiowej w 1998 r. realizowana była przede wszystkim przez gminy w ramach zadań własnych i zleconych z zakresu pomocy społecznej. Jednym ze szczególnych powodów udzielenia osobie i rodzinie pomocy społecznej jest bowiem potrzeba ochrony macierzyństwa. Reguluje to art. 3 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 1998 r. Nr 64 poz. 414 z późn. zmianami). Pomoc udzielana jest na zasadach przewidzianych w tej ustawie i może przybierać formy pomocy pieniężnej, rzeczowej, poradnictwa prawnego, psychologicznego, pomocy w formie pracy socjalnej z osobą i rodziną, a także pomocy instytucjonalnej. W 1998 roku w związku z potrzebą ochrony macierzyństwa pomocą objęte zostały 159.273 rodziny, tj. o ok. 4,5 % mniej niż w roku 1997. Spośród nich 130.723 rodziny (o blisko 7% mniej niż w 1997 r.) uzyskały pomoc w ramach zadań zleconych gminom przez administrację rządową. 1. Pomoc finansowa W roku 1998 w Części-85-zbiorczy budżet wojewodów, Dział-86-opieka społeczna wydatkowano na świadczenia pomocy społecznej - Rozdział 8613-zasiłki i pomoc w naturze, kwotę 1.800.716.000 zł. Środki te przeznaczone były na świadczenia obligatoryjne (renty socjalne, zasiłki stałe, gwarantowane zasiłki okresowe, zasiłki dla kobiet w ciąży i wychowujących dzieci) oraz świadczenia fakultatywne (zasiłki okresowe, specjalne zasiłki okresowe). Wszystkie te świadczenia (oprócz renty socjalnej) adresowane są do rodziny i mogą być przyznawane także w związku z potrzebą ochrony macierzyństwa. Wyłącznie temu celowi służą świadczenia pieniężne przysługujące na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 października 1993 r. w sprawie określenia zakresu i form oraz trybu udzielania kobietom w ciąży oraz wychowującym dziecko pomocy w zakresie opieki socjalnej i prawnej (Dz.U. z 1993 r. Nr 97 poz. 441 z późn. zmianami). Rozporządzenie jest realizacją delegacji zawartej w art. 2 ust. 4 oraz art. 3 ust. 2 ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. W myśl rozporządzenia kobiecie w ciąży lub wychowującej dziecko będącej w trudnej sytuacji materialnej przysługują następujące świadczenia: - świadczenie pieniężne wypłacane w okresie od 8 miesiąca ciąży do 2 miesiąca życia dziecka albo przez miesiąc w razie urodzenia dziecka martwego lub zgonu dziecka ( nie więcej niż 4 miesięczne zasiłki), - jednorazowy zasiłek pieniężny na każde dziecko urodzone podczas ostatniego porodu, - świadczenie w naturze (wyprawka) pokrywająca niezbędne potrzeby każdego dziecka urodzonego podczas ostatniego porodu, przysługująca w okresie od narodzenia dziecka do ukończenia przez nie dwóch miesięcy życia, - zwrot 100% wydatków poniesionych w związku z ciążą, porodem i połogiem na leczenie w publicznych zakładach opieki zdrowotnej oraz na leki przepisane przez lekarza posiadającego specjalizację w dziedzinie położnictwa i ginekologii. Dwa pierwsze z wymienionych powyżej świadczeń finansowane są z budżetu państwa, dwa następne z budżetów gmin. Wszystkie mają charakter obligatoryjny. Z budżetu państwa w 1998 r. na wypłatę świadczeń pieniężnych wydano w skali kraju 79.709.236 zł, tj. o 4.436.701 zł więcej niż w roku 1997. Wypłacono łącznie 470.183 zasiłki, z tego 363.083 miesięcznych zasiłków dla kobiet w ciąży oraz wychowujących dzieci oraz 107.600 zasiłków jednorazowych. Łącznie pomocą objęto 130.954 osoby, tj. o 11.078 osób (o 8,5%) mniej niż w roku ubiegłym. Mając na uwadze obligatoryjny charakter tych świadczeń należy przyjąć, że zmniejszenie liczby osób korzystających z tych form pomocy wynika ze spadku liczby urodzeń w grupie rodzin o najniższych dochodach. Wysokość przeciętnego łącznego świadczenia dla osoby uprawnionej wyniosła 608,68 zł. i była większa niż w roku 1997 o 77,23 zł (o 12,7 %). Przeciętnie w województwie pomocą pieniężną objęto 2.672 osoby. Najwięcej osób skorzystało z tej pomocy w województwie katowickim (5.461 osób), a najmniej w województwie skierniewickim (988 osób). W 20 województwach liczba osób korzystających z tej formy wsparcia była wyższa niż średnia w kraju, co oznacza, że w tych województwach rodzi się więcej dzieci w rodzinach o niskich dochodach, uprawniających do pomocy. 2. Pomoc instytucjonalna Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 października 1993 r. w sprawie określenia zakresu i form oraz trybu udzielania kobietom w ciąży oraz wychowującym dziecko pomocy w zakresie opieki socjalnej i prawnej daje możliwość tym kobietom ubiegania się o przyjęcie do domu pomocy społecznej na zasadach określonych w ustawie o pomocy społecznej. Prowadzenie domów przeznaczonych dla matki (samotnej) i dziecka jest jedną z form realizacji pomocy społecznej. Są to domy okresowego pobytu, w których kobiety znajdują opiekę i schronienie oraz pomoc psychologiczną, pedagogiczną i prawną, co ułatwia i przyspiesza ich usamodzielnienie. Według stanu na 31.12.1998r. (dane Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej), w 1998 roku funkcjonowało 12 tego typu domów o łącznej liczbie 543 miejsc. W porównaniu ze stanem na koniec 1997 roku liczba domów uległa zmniejszeniu: w 1997 r. prowadzonych było 15 domów, w których mogło przebywać jednocześnie 660 osób. Spośród funkcjonujących w 1998 roku domów połowa to domy państwowe finansowane w całości ze środków budżetu państwa, połowa zaś to domy prowadzone przez podmioty niepaństwowe, jednak w części także finansowane z budżetu państwa. W domach państwowych na koniec 1998 r. było 369 miejsc i przebywało w nich 350 osób. W domach niepaństwowych liczba miejsc wynosiła 174 i zamieszkiwało w nich 166 osób. W obu typach domów na koniec 1998 roku było łącznie 27 wolnych miejsc. Jednocześnie w 8 województwach prowadzone były przez samorządy gminne, z ich własnych środków lokalne ośrodki wsparcia dla samotnych kobiet z dziećmi. Prowadzonych było 11 takich ośrodków, dysponujących w sumie 132 miejscami. 3. Inne formy wsparcia dla samotnych kobiet w ciąży oraz wychowujących dziecko Świadczenia materialne stanowią dominującą, lecz nie jedyną formę świadczeń udzielanych kobiecie w ciąży i wychowującej dziecko w ramach pomocy społecznej. Pomoc społeczna środowiskowa podejmuje liczne przedsięwzięcia mające na celu wsparcie kobiety w związku z macierzyństwem. Należą do nich przede wszystkim: - pomoc prawna dla kobiet w dochodzeniu praw alimentacyjnych i majątkowych w sądzie, - pomoc w organizowaniu się kobiet wychowujących dzieci niepełnosprawne w grupy samopomocowe, - organizowanie połączonych z pokazami kursów racjonalnego gospodarowania, racjonalnego żywienia, gotowania, kroju i szycia, robienia przetworów na zimę, prowadzenia ogródków przydomowych, - pomoc w usamodzielnianiu się kobiet bezrobotnych poprzez zatrudnienie ich do świadczenia usług opiekuńczych, - organizowanie "klubów pracy" zrzeszających kobiety bezrobotne w celu świadczenia sobie wzajemnej pomocy w poszukiwaniu pracy i rozwiązywaniu problemów dnia codziennego; - organizowanie kursów dotyczących zagadnień wychowania dzieci i młodzieży, zwalczania narkomanii i alkoholizmu na gruncie rodziny, w ramach pracy na rzecz rodzin niezaradnych życiowo i wykazujących cechy patologiczne; kursy te mają na celu doprowadzenie do ich usamodzielnienia i wytworzenia umiejętności zwalczania trudności, - wspomaganie kobiet (najczęściej niezaradnych) w sprawowaniu funkcji opiekuńczych i wychowawczych w rodzinie poprzez organizowanie świetlic terapeutycznych, gdzie dzieci i młodzież mają zapewnioną opiekę, pomoc w nauce, gorący posiłek lub szklankę mleka, - organizowanie dzieciom i młodzieży wyjazdów na kolonie, obozy i zimowiska, a tym samym umożliwienie kobietom wypoczynku, - prowadzenie systematycznej zbiórki odzieży, wyprawek niemowlęcych, wózków dziecięcych, łóżeczek i innych mebli, sprzętu gospodarstwa domowego i przekazywanie najuboższym, - organizowanie całodziennych ośrodków adaptacyjnych dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej w celu wsparcia kobiet i rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne, - prowadzenie pracy socjalnej na rzecz kobiet i rodzin w ramach podstawowych zadań ośrodków pomocy społecznej. 3. Opieka prawna Art. 2. 1. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są obowiązane do zapewnienia kobietom w ciąży opieki medycznej, socjalnej i prawnej w szczególności poprzez: [...], 3) dostęp do szczegółowych informacji na temat uprawnień, zasiłków i świadczeń przysługujących kobietom w ciąży, matkom, ojcom oraz ich dzieciom oraz do informacji dotyczących instytucji i organizacji pomagających w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych, a także zajmujących się sprawami przysposobienia. Najbardziej odpowiednim źródłem informacji są gminne lub miejskie ośrodki pomocy społecznej. Znajdują się one najbliżej osoby i rodziny potrzebującej pomocy, a ponadto zatrudniają wykwalifikowaną kadrę, w tym pracowników socjalnych, którzy, jeżeli sytuacja tego wymaga, podejmują z zainteresowanymi pracę socjalną. W ośrodkach ustalane są uprawnienia, przyznawane i wypłacane świadczenia zarówno pieniężne jak i rzeczowe. Większe ośrodki pomocy społecznej organizują w swoich ramach, w miarę możliwości, poradnictwo rodzinne, psychologiczne, prawne, pedagogiczne, natomiast te, które nie świadczą usług w formie specjalistycznego poradnictwa posiadają informacje lub nawet współpracują z instytucjami i organizacjami oferującymi tego rodzaju pomoc. W celu inicjowania i wspomagania zastępczych form opieki i wychowania rodzinnego dla dzieci osieroconych tworzy się ośrodki adopcyjno - opiekuńcze, zarówno publiczne jak i niepubliczne - w tym również zakładane i prowadzone przez kościoły i związki wyznaniowe. Wszystkie te podmioty są uprawnione do realizacji tych samych zadań. Zgodnie z decyzją nr 35 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 grudnia 1998 r. katolicki Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy prowadzony przez Diecezję Warszawsko - Praską został jako trzeci upoważniony do współpracy z licencjonowanymi przez rządy innych państw organizacjami lub ośrodkami adopcyjnymi w dziedzinie przygotowania polskich dzieci do przysposobienia do innego kraju. Nie odnotowano przypadków odmowy współdziałania organów administracji rządowej z Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi lub organizacjami społecznymi w zakresie adopcji. Ważnym źródłem informacji o możliwościach uzyskania pomocy są: lekarz rodzinny lub inny lekarz pierwszego kontaktu, poradnia dla kobiet oraz pielęgniarka środowiskowa. Rośnie znaczenie organizacji pozarządowych działających na rzecz rodzin. Zatrudniają one coraz wyżej kwalifikowaną kadrę, co sprawia, że ich działalność jest profesjonalna i odpowiada społecznemu zapotrzebowaniu. Organizacje te są niejednokrotnie wspierane ze środków państwowych, w tym również samorządowych, i stanowią istotne uzupełnienie działalności administracji rządowej i samorządowej w tym zakresie. Dostęp do informacji o możliwości uzyskania pomocy medycznej, socjalnej i prawnej ulega z każdym rokiem poprawie. Efektem tego jest dowartościowanie kobiety, macierzyństwa, rodziny co wpływa na przychylną postawę matek w stosunku do własnej ciąży, porodu, a przede wszystkim dziecka. Widocznym skutkiem tej sytuacji jest malejąca liczba dzieci pozostawianych przez matki w szpitalach. Tabela 4. Liczba dzieci pozostawionych w szpitalach nie ze względów zdrowotnych w latach 1995 - 1998
Dane o liczbie noworodków pozostawionych nie ze względów zdrowotnych w szpitalu w roku 1998 według województw pokazane zostały w Załączniku w tabeli IV. PRZYPISY 2 Wróblewska W. (1998), Nastoletnie matki w Polsce - Studium demograficzne na podstawie badania Ankieta Młodych Matek z 1988 r. "Monografie i Opracowania", nr 22/340, ISiD SGH, Warszawa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
© Departament Spraw Rodziny | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||