Raport o sytuacji polskich rodzin

1.2. Przewidywane zmiany w stanie i strukturze ludności Polski do 2020 roku 3

Zgodnie z prognozą rozwoju ludności Polski, opracowaną przez Główny Urząd Statystyczny w roku 1996, w 2000 roku liczba ludności wyniesie 38,9 mln, w 2010 roku - 40,2 mln, a w 2020 - 40,7 mln.
W okresie objętym prognozą należy oczekiwać istotnych zmian w strukturze ludności według wieku. Zmiany te będą wynikały zarówno z przebiegu przyszłych trendów demograficznych, jak też z falowania dotychczasowej struktury ludności Polski według wieku.
W okresie do roku 2020 należy oczekiwać następujących zmian w strukturze ludności według wieku:
- znacznego udziału liczby dzieci i młodzieży w wieku nauczania
w szkołach ponadpodstawowych (15-18 lat) oraz wyższych (19-24 lata);
- istotnego przyrostu populacji w wieku 20-29 lat, czyli w wieku o największej częstości zawierania związków małżeńskich i zakładania rodzin;
- znaczącego przyrostu liczby ludności w wieku produkcyjnym(18-59/64 lata), w tym w starszej grupie wieku produkcyjnego (45-59/64 lata);
- starzenia się ludności w wieku produkcyjnym;
- istotnego przyrostu ludności w wieku poprodukcyjnym (60/65 lat i więcej).

Przy ocenie perspektyw rozwoju demograficznego Polski i wynikających stąd skutków społeczno-ekonomicznych na szczególną uwagę zasługują zmiany liczebności roczników drugiego powojennego wyżu urodzeń i zastępowania ich przez kolejne grupy wieku dzieci i młodzieży, które będą rozpoczynać naukę w różnego typu szkołach. W szczególności chodzi o:
1) populację dzieci w wieku nauczania w szkołach podstawowych (7-14 lat), która w 2000 roku osiągnie 4,4 mln, w 2007 roku 3,7 mln, a w 2018 wzrośnie do 4,6 mln;
2) liczbę młodzieży w wieku nauczania w szkole średniej (15-18 lat), która w roku 2000 osiągnie 2,7 mln, w 2005 roku - 2,2 mln, a w 2013 - 1,7 mln;
3) populację młodzieży w wieku nauczania w szkole wyższej (19-24 lata), która do roku 2004 będzie systematycznie wzrastać do 4,0 mln, a następnie nastąpi spadek jej liczebności do 3,3 mln w roku 2010 i 2,7 mln w 2018 roku.

Oczekiwane zmiany dotyczące liczby dzieci i młodzieży będą powodować określone skutki dla systemu szkolnictwa w kraju. Liczba uczniów w szkołach podstawowych wyraźnie zmniejszy się. Ułatwi to racjonalne wykorzystanie zarówno bazy oświatowej, jak i kadry pedagogicznej w tych szkołach w celu poprawienia jakości edukacji i wychowania.
W szkołach średnich i zawodowych liczba młodzieży będzie wzrastać systematycznie do 2000 roku, co pociągnie za sobą konieczność realizacji podwójnych celów: z jednej strony zwiększania liczebności kadr nauczycielskich i bazy materialnej, z drugiej strony - sprostania wymaganiom reformy unowocześniania systemu nauczania oraz podnoszenia poziomu i jakości kształcenia zgodnie z wymaganiami rynku pracy.
Na szczególne podkreślenie zasługuje kwestia większego zainteresowania wyższymi szkołami przez młodzież w wieku 19-24 lata. Po okresie kształtowania się liczby studentów na relatywnie niskim poziomie, wkraczamy obecnie w kilkunastoletni okres (będzie on trwał do 2005 r.) dużego napływu na studia wyższe. Zapewnienie zwiększającej się liczbie młodzieży możliwości kształcenia w szkołach wyższych pociągnie za sobą konieczność znacznego zwiększenia środków dla wyższych uczelni.
W konsekwencji zmian zachodzących w strukturze ludności według wieku w najbliższej przyszłości w kraju nastąpi znaczący wzrost liczebności populacji w wieku 20-29. Jest to grupa o najwyższej intensywności zawierania związków małżeńskich i tworzenia nowych rodzin. Zgodnie z przewidywaniami liczba ta wzrośnie do 6,5 mln w roku 2005, czyli o 22,1%.
Zakładaniu rodzin będzie towarzyszyć dodatkowy wzrost potrzeb mieszkaniowych. Ograniczona podaż tańszych mieszkań może w przyszłości stanowić większą niż dotychczas barierę przy podejmowaniu przez młodych ludzi decyzji matrymonialnych i prokreacyjnych.
W ocenie perspektyw demograficznego rozwoju Polski nie sposób pominąć przewidywanego istotnego wzrostu liczby ludności w wieku produkcyjnym. Przyrost ten do 2010 roku wyniesie około 2,2 mln osób i będzie stanowił około 40% łącznego przyrostu tej populacji w Europie. Będzie to konsekwencja wzrostu do 9,3 mln populacji młodzieży, która osiągnie wiek zdolności do pracy.
Oczekiwany znaczący przyrost liczby ludności w wieku produkcyjnym, przy utrzymującej się dużej liczbie bezrobotnych, stanowi poważne zagrożenie braku miejsc pracy.
Fakt nieuniknionego zjawiska starzenia się ludności, w tym w szczególności przyrostu o 2,5 mln liczby osób w starszej grupie wieku produkcyjnego (45-59/64 lata), może zwiększyć zapotrzebowanie na usługi medyczne oraz na ochronę zdrowia.

Oczekuje się, iż do 2010 roku łączna liczba osób w wieku 65 lat i więcej (mężczyźni) oraz w wieku 60 lat i więcej (kobiety) wzrośnie do 6,1 mln, czyli o 800 tys. w porównaniu z rokiem 1995. W ciągu kolejnych 10 lat (2011-2020) przewidywany przyrost liczebny tej populacji wyniesie dalsze 1,8 mln, przy jednoczesnym bezwzględnym ubytku o 1,7 mln ludności w wieku produkcyjnym.
Nieunikniony proces starzenia się ludności kraju, szczególnie silny po 2010 roku, wymagać będzie podjęcia skutecznych działań związanych z budową nowoczesnego systemu zabezpieczenia społecznego. Mając na względzie znaczące przyrosty liczby ludności w najstarszych grupach wieku (70 lat i więcej), w tym wysoki udział osób samotnych, należy przewidywać konieczność dokonania gruntownych zmian systemu opieki społecznej lub przygotowywać rodziny do pełnienia funkcji opiekuńczych nad osobami starszymi.

PRZYPISY

3 Patrz szerzej: Raport 1996. Sytuacja demograficzna Polski, Rządowa Komisja Ludnościowa, Warszawa 1996, s. 21.





Dokumenty

© Departament Spraw Rodziny