Raport o sytuacji polskich rodzin1.5. WnioskiZ przedstawionej analizy wynikają jednoznacznie negatywne oceny zmian liczby małżeństw oraz liczby urodzeń, zarówno w miastach jak i na wsi. Są one spowodowane głównie znaczącym spadkiem intensywności zawierania małżeństw przez osoby w grupach o najwyższej skłonności wstępowania w związki małżeńskie oraz obniżaniem się średniej liczby urodzeń żywych przypadających na kobiety w poszczególnych grupach wieku. Pozytywnym zjawiskiem jest systematyczny spadek liczby związków zawieranych przez osoby nieletnie, a także spadek udziału tych związków w ogólnej liczbie zawieranych małżeństw. Podstawową przyczynę rozpadu małżeństw stanowi zgon jednego ze współmałżonków; wpływ ten na wsi jest silniejszy niż w mieście. Rozpad małżeństwa na skutek rozwodu dotyczy średnio 19 związków na 100 rozpadających się, co daje powody do optymizmu przy ocenie trwałości polskiej rodziny. Spadek liczby nowo zawieranych małżeństw, idący w parze ze wzrostem liczby małżeństw rozpadających się, prowadzi w konsekwencji do negatywnego bilansu małżeństw zawieranych i rozwiązywanych. W odróżnieniu od trendów wzrostu wieku w momencie zawierania pierwszego małżeństwa, obserwowanych w większości krajów rozwiniętych, zmiany notowane w Polsce są niewielkie. Istnieją jednakże przesłanki do postawienia tezy o początku zjawiska odkładania decyzji o zawarciu małżeństwa przez osoby w wieku 20-29 lat, wykazujące najwyższą skłonność do zmiany stanu cywilnego, co może być powodowane wzrostem liczby związków nieformalnych. Wszystkie wskaźniki reprodukcji ludności wskazują na ewolucję postaw i zachowań prokreacyjnych w kierunku znaczącego ograniczania dzietności. Liczba dzieci w rodzinie zmniejsza się, ponieważ duża część kobiet decyduje się na rodzenie co najwyżej dwojga dzieci. Obserwuje się istotne dysproporcje w poziomie miar zastępowalności pokoleń w przekroju miasto - wieś oraz znaczne zróżnicowanie w poszczególnych województwach. Wśród istotnych przyczyn przemian wzorców matrymonialnych i prokreacyjnych, zwłaszcza dotyczących młodego pokolenia, należy - za Rządową Radą Ludnościową - wskazać na przeobrażenia społeczno-ekonomiczne rodziny. Składają się na nie: masowe bezrobocie, zubożenie i rozwarstwienie materialne społeczeństwa, pogłębiający się kryzys mieszkaniowy. Zróżnicowanie zachowań prokreacyjnych, zdaniem Rady, ma niewątpliwie ścisły związek z rosnącym poziomem wykształcenia, stratyfikacją społeczną, zróżnicowaniem statusu materialnego oraz zawodowego rodzin i poszczególnych osób. Przewidywane zmiany w zakresie stanu i struktury ludności do 2020 roku niosą określone wyzwania dla długofalowych działań w sferze edukacji, rynku pracy, ochrony zdrowia oraz w systemie zabezpieczenia społecznego. Konieczne jest tworzenie zasad spójnego i efektywnego działania na rzecz rodziny. Przemiany społeczno-gospodarcze, obok elementów rozwoju materialnego, muszą zawierać również działania na rzecz osobowego rozwoju człowieka. Bogactwo materii przy ubóstwie ducha nie może stanowić zasadniczego celu w określaniu polityki rozwoju naszego państwa. |
© Departament Spraw Rodziny |