Raport o sytuacji polskich rodzin

4.3. Formy spędzania wolnego czasu

Ważnym elementem kształtowania się młodych charakterów jest forma spędzania
wolnego czasu. Wiąże się ona także w sposób bezpośredni ze stanem zdrowia dzieci i młodzieży. Tabela 4.5 zawiera odpowiedzi na pytanie dotyczące 3 wskazań. Odpowiedzi udzieliło 859 osób (2485 wskazań). ⁸

TABLICA 4.5. Formy spędzania wolnego czasu

Formy spędzania wolnego czasu	Ogółem	1 wybór	2 wybór	3 wybór
1. oglądanie TV i video	554	447	107	0
2. słuchanie radia, kaset, płyt	499	125	317	57
3. spotkania z przyjaciółmi	428	35	170	223
4. uprawianie sportu	253	18	100	135
5. czytanie książki	202	201	1	0
6. zajmowanie się hobby	185	1	43	141
7. inne zajęcia	110	2	11	97
8. udział w dyskotekach	100	17	61	22
9. kibicowanie na meczach sportowych	48	0	5	43
10. włóczęga po mieście	43	0	6	37
11. chodzenie do kina	31	11	19	1
12. chodzenie do kawiarni, klubu itp.	16	1	1	14
13. uprawianie turystyki	10	1	5	4
14. chodzenie na koncerty różnych grup	6	0	0	6

W różnych środowiskach rodzina w bardziej lub mniej świadomy sposób uwalnia się od obowiązku opieki nad dzieckiem, przekazując je różnego rodzaju mediom. Dzieci i młodzież wypełniają wolny czas oglądaniem TV, wideo, słuchaniem radia, kaset oraz płyt.
Często w mediach znajdują to, czego w danej chwili nie otrzymują od rodziców: towarzystwo lub zaspokojenie innych potrzeb (wiedza, informacja, wzory zachowania itp.).

TABLICA 4.6. Wychowanie pozaszkolne - liczba placówek

Wyszczególnienie	1980	1990	1996
Pałace młodzieży	9	9	13
Młodzieżowe domy kultury	133	146	129
Ogniska pracy pozaszkolnej	350	272	78
Ogrody jordanowskie	108	51	19
Międzyszkolne ośrodki sportowe	148	114	89
OGÓŁEM	750	598	351

Godnym zauważenia wskaźnikiem jest udział dzieci i młodzieży w zajęciach pozaszkolnych. Dane te opracowane na podstawie badań statystycznych GUS ⁹ zebrano w tablicy 4.6. Łatwo zauważyć drastyczny spadek liczby placówek prowadzących zajęcia pozaszkolne i analogiczny spadek liczby dzieci (tablica 4.7) uczestniczących w takich zajęciach. Te zmiany są między innymi przyczyną wielu negatywnych zjawisk społecznych z udziałem młodych ludzi.

TABLICA 4.7. Wychowanie pozaszkolne - liczba młodzieży w tysiącach

Wyszczególnienie	1980	1990	1996
Pałace młodzieży	36,5	40,0	36,3
Młodzieżowe domy kultury	206,6	205,4	122,1
Ogniska pracy pozaszkolnej	166,6	157,3	33,6
Ogrody jordanowskie	35,3	18,1	2,4
Międzyszkolne ośrodki sportowe	40,0	92,0	60,6
OGÓŁEM	485,3	514,4	263,0

Polacy odpoczywają raczej biernie i taki styl życia przekazują własnym dzieciom. Często zdarza się, że przeładowane programy szkolne zmuszają rodziców do ograniczania dzieciom czasu na sport i zabawę, w celu lepszego przygotowania się do lekcji. Największą konkurencją dla sportu i gier ruchowych jest oglądanie telewizji, komputer, słuchanie radia i kaset. Zjawisko to nasila się w miarę dorastania młodzieży. W wieku 12-13 lat w zorganizowanych formach sportowych uczestniczy 60% chłopców i 40% dziewcząt, natomiast już 17-latki uczestniczą odpowiednio w 45% i 28%. ¹⁰

W roku 1994 uruchomiony został rządowy program "Sport Wszystkich Dzieci", którego głównym celem było powołanie w środowisku szkolnym uczniowskich klubów sportowych i przez to zwiększenie aktywności ruchowej dzieci i młodzieży. W latach 1994-1997 Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki przeznaczył na ten cel 67131440 zł. Powstały 3744 kluby we wszystkich 49 województwach.
Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki realizuje także od 1995 roku program inwestycji sportowo-rekreacyjnych. W latach 1995-1997 wybudowano i wyremontowano 21079 obiektów tego typu. Stan bazy w 1996 roku wynosił (bez obiektów przyszkolnych):
- 5176 stadionów,
- 2976 hal i sal gimnastycznych,
- 209 krytych pływalni,
- 432 otwartych pływalni,
- 60 lodowisk sztucznie zamrażanych.

Szczegółowe wykresy o sposobie spędzania wolnego czasu, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć sportowych, przedstawiają diagramy na rys. od 4.5 do 4.7. ¹¹

RY S. 4.5. Sposób spędzania wolnego czasu przez dzieci

RY S. 4.6. Uprawianie sportu przez dzieci

RY S. 4.7. Uprawianie sportu przez 17-latków

4.4. Stowarzyszenia wychowawcze

Intensywny rozwój ruchu młodzieżowego w Polsce rozpoczął się w roku 1989. Od tego czasu powstało wiele organizacji młodzieżowych: ogólnopolskich, regionalnych, społeczno-wychowawczych, religijnych i politycznych. Nowo powstałe stowarzyszenia i organizacje młodzieżowe współistnieją z organizacjami funkcjonującymi w systemie komunistycznym (ZHP, ZSMP, ZSP, ZMW). W tym samym roku (1989) nowo powstałe organizacje utworzyły Porozumienie Niezależnych Organizacji Młodzieżowych - PNOM. Następnie w roku 1991 weszły one w skład Polskiej Rady Młodzieży - PRM, skupiającej 37 podmiotów. W 1997 roku PRM liczyła 51 organizacji, uzyskując jednocześnie status obserwatora w CENYC (Europejski Komitet Narodowych Rad Młodzieży).

TABLICA 4.8. Dotacje MEN dla wybranych organizacji działających przed 1989 r.

Organizacja	1994 mln zł	1995 mln zł	1996 mln zł	1994 % całości	1995 % całości	1996 % całości	% zmiany 1994-1996
ZHP	4,24	8,42	9,91	38,0	50,2	49,0	+ 236
ZMW	0,50	1,57	1,91	4,5	9,4	9,0	+ 382
ZSMP	0,12	0,72	1,20	1,0	4,3	6,0	+ 1000
ZSP	0,20	1,79	2,19	2,0	10,7	11,0	+ 1100

Dla porównania w tablicach 4.8 i 4.9 zestawiono wysokość dotacji MEN dla organizacji młodzieżowych.

TABLICA 4.9. Dotacje MEN dla wybranych organizacji powstałych po 1989 r.

Organizacja	1994 mln zł	1995 mln zł	1996 mln zł	1994 % całości	1995 % całości	1996 % całości	% zmiany 1994-1996
Katolickie Stow. Niepełnosprawnych	0,120	0,024	0,000	1,0	0,14	0	- 100
Katolickie Stow. Młodzieży	0,109	0,080	0,032	1,0	0,56	0,15	- 340
ZHR	0,376	0,286	0,280	3,4	1,70	1,38	- 36
NZS	0,050	0,050	0,030	0,5	0,30	0,15	- 40

Warto odnotować, że w roku 1994 na zadania zlecone wykonywane przez 88 podmiotów wydano 11,136 mln zł; w roku 1995 kwotę 16,7663 mln zł rozdzielono pomiędzy 137 organizacji, a w roku 1996 kwotę 20,19 mln zł rozdzielono pomiędzy 100 organizacji.
Powyższe zadania zlecone związane są w dużej mierze z promowaniem działalności wychowawczej oraz organizowaniem wolnego czasu. Działania te mają na celu głównie profilaktykę wśród dzieci i młodzieży.

Odrębną grupę stanowią te stowarzyszenia i organizacje, których celem głównym jest niesienie pomocy dzieciom i rodzinie. Wiele z nich podejmuje działalność adresowaną do ściśle określonego adresata (stowarzyszenia głuchoniemych, cukrzyków, niepełnosprawnych itp.). W Polsce istnieje 331 fundacji, 487 stowarzyszeń i 357 innych form pomocy dzieciom i rodzinie. Daje to łączną liczbę 1175 różnego typu organizacji.
Organizacje te świadczą pomoc w następujących zakresach: ¹²
- pomoc rodzinie - 251 organizacji,
- pomoc rodzinom wielodzietnym - 266 organizacji,
- pomoc rodzinom chorym - 373 organizacje,
- pomoc dzieciom i młodzieży - 376 organizacji,
- pomoc dzieciom niepełnosprawnym - 489 organizacji,
- pomoc dzieciom i młodzieży zaniedbanej rodzicielsko - 248 organizacji,
- pomoc bezrobotnym - 148 organizacji,
- inne - 358 organizacji.

PRZYPISY

8 Rada ds. Rodziny przy Wojewodzie Katowickim..., op. cit.
9 GUS: Rocznik Statystyczny 1997, op. cit.
10 Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki: Informacja - rodzina a sport, marzec 1998.
11 J. Charzewski, Aktywność sportowa Polaków, Zakład Antropologii, Akademia Wychowania Fizycznego, Warszawa 1997.
12 Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN: Dziecko z perspektywy poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego, 1995.

Spis treści

Dokumenty