|
|
Raport o sytuacji polskich rodzin4.8. Patologie społeczne4.8.1. Przestępczość Od wielu lat odnotowuje się stały wzrost przestępczości wśród nieletnich. 24 Dotyczy to zarówno wzrostu liczby sprawców, jak również popełnionych przez nich czynów karalnych. W roku 1997 na terenie kraju ujawniono 58730 nieletnich sprawców, którym w wyniku specjalnych postępowań zarzucono popełnienie 72989 czynów karalnych. W porównaniu z rokiem 1996 liczba czynów wzrosła o 4,2% ( z 70073), a liczba nieletnich sprawców o 2,6% (z 57 240). W stosunku do roku 1987 liczba nieletnich sprawców wzrosła o 66% (z 35335). Szczególnie niepokoi wzrost udziału nieletnich w popełnianiu czynów o największym ciężarze gatunkowym, niebezpiecznych dla zdrowia i życia. W szczególności dotyczy to: - uszkodzeń ciała - wzrost z 2 522 w 1996 roku do 2 924 w 1997, - bójek i pobić - wzrost z 1340 do 1486, - zgwałceń - ze 139 do 245, - kradzieży i wymuszeń z rozbojem - z 7508 do 8658. Przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu nacechowane były zachowaniem bezwzględnym, agresywnym, brutalnym, a nawet sadystycznym. Spośród czynników sytuacyjnych, wpływających na przejawy agresji, należy wymienić: działanie w grupie, w której wzajemne oddziaływania i anonimowość wyzwalają i wzmagają agresję, stan nietrzeźwości i związane z tym okoliczności spożywania alkoholu. Przestępczość nieletnich (podobnie jak dorosłych) koncentruje się na terenie miejskim, a szczególnie w dużych aglomeracjach. Występująca tam anonimowość i brak społecznej kontroli sprzyjają zachowaniom dewiacyjnym. Do najważniejszych motywów determinujących przestępczość należą: chęć zdobycia pieniędzy lub innych korzyści materialnych, zaimponowanie innym, namowa kolegów lub dorosłych, chęć przebywania i realizowania się w grupach nieformalnych, powielanie wzorców i zachowań oglądanych w domu lub w środkach masowego przekazu, poczucie bezkarności za wcześniejszą działalność przestępczą oraz poszukiwanie akceptacji (przy jej braku ze strony rodziców i opiekunów). Dominującą grupę wśród młodych przestępców stanowią chłopcy w wieku 13-16 lat, powtarzający klasy, wagarowicze, uciekinierzy z domów rodzicielskich, placówek opiekuńczo-wychowawczych i zakładów poprawczych. Ważnym problemem są grupy przestępcze nieletnich, często z udziałem dorosłych. Znaczący jest udział w przestępczości nieletnich dzieci w wieku do 13 lat: 4 zabójstwa (na 36 popełnionych przez nieletnich - do 18 roku życia), 192 uszkodzenia ciała (na 2924), 164 bójki i pobicia (na 1486), 11 zgwałceń (na 245), 362 kradzieże z rozbojem (na 8658). 4.8.2. Alkoholizm, nikotynizm i narkomania Istotny problem stanowi spożywanie alkoholu przez młodzież i coraz młodsze dzieci. Statystyki podają, że 0,53% uczniów spożywa alkohol. 25 Wśród młodzieży w wieku 12-13 lat aż 34% chłopców i 18% dziewcząt było w stanie upojenia alkoholowego co najmniej dwa razy w swoim życiu. 26 Chociaż są podstawy, aby dane te uznać za zawyżone, to zjawisko jest rzeczywiście bardzo groźne. Spożycie alkoholu w tym wieku sprzyja nie tylko powstawaniu sytuacji kryminogennych, ale także rujnuje zdrowie młodego organizmu, mało odpornego na szkodliwe działanie alkoholu. W roku 1997 w izbach wytrzeźwień przebywało 8102 nieletnich, w tym 470 dziewcząt. 27 Zestawienie porównawcze zawiera tablica 4.17. TABLICA 4.17. Liczba nieletnich zatrzymanych w izbach wytrzeźwień
Nikotynizm jest poważnym problemem młodych. W roku 1994 wśród młodzieży w wieku 11-15 lat paliło 18% chłopców i 8% dziewcząt (w tym codziennie odpowiednio 8% i 3%). 28 Odsetki te gwałtownie zwiększają się z wiekiem. Wpływ palenia na zdrowie, szczególnie w tym wieku, jest również bardzo szkodliwy. Narkomania jest największym zagrożeniem dla zdrowia i życia młodych. Powoduje ona także wiele negatywnych zachowań i problemów społecznych. Często powodem uzależnienia jest między innymi: ciekawość, naśladowanie dorosłych, zaburzenia natury osobowościowo-emocjonalnej itp. Charakter rozwojowy uzależnień można obserwować na podstawie: wzrostu liczby osób uzależnionych, w tym nieletnich, narastającego grupowego sposobu odurzania się, koncentracji w dużych miastach, różnorodności zażywanych środków, konfliktów osobistych i społecznych osób uzależnionych, dynamicznego rozwoju biznesu narkotycznego, przestępczości związanej z handlem i zażywaniem środków psychoaktywnych. Zauważa się systematyczne obniżanie się wieku osób uzależnionych. W 1994 roku młodociani stanowili 8,4% osób zażywających narkotyki, w 1995 - 10,1%, w 1996 - 11%, a w 1997 - 7,5%. 29 Według innych danych 30 wśród młodzieży w wieku 12-16 lat kontakt z narkotykami ma 3-8% osób, w tym 0,3-0,8% to osoby uzależnione. 4.8.3. Prostytucja nieletnich Prostytucja związana jest głównie z dużymi aglomeracjami miejskimi, stanowiącymi ważne centra handlowe, kulturalne, turystyczne oraz z terenami przygranicznymi. Większość dziewcząt podejrzewanych o uprawianie nierządu stanowią uciekinierki z domów rodzicielskich, ośrodków szkolno-wychowawczych oraz osoby uważane za zaginione. Głównym motywem uprawiania przez nieletnie dziewczęta nierządu jest chęć zarobienia pieniędzy. Zatrudniane są one w agencjach towarzyskich i salonach masażu erotycznego. Według danych policji szacuje się, że liczba nieletnich dziewcząt trudniących się nierządem waha się od 150 do 200. 31 Zjawiskiem wymagającym szczególnego zainteresowania jest prostytucja i sutenerstwo dzieci. Coraz częściej notuje się przypadki seksualnego wykorzystywania dzieci przez przyjezdnych cudzoziemców, zwłaszcza pochodzenia niemieckiego. 32 4.8.4. Samobójstwa Konsekwencją różnorodnych trudności przeżywanych przez młodzież są samobójstwa. 3 W tablicy 4.18 zestawiono liczby zamachów samobójczych młodych w odniesieniu do wszystkich samobójstw i ich prób. TABLICA 4.18. Samobójstwa młodych
Ze wstępnego zestawienia zamachów samobójczych za rok 1997 wynika, że podjęto 208 prób odebrania sobie życia (młodzi w wieku 16 lat i mniej), z czego 155 zakończyło się zgonem. 34 W tym czasie odnotowano 431 zamachów samobójczych w przedziale wiekowym 17-20 lat (w tym 347 zakończyło się zgonem). Jako przyczynę samobójstw młodzi najczęściej wymieniają problemy szkolne i nieporozumienia rodzinne. PRZYPISY 24 Komenda Główna Policji: Analiza za rok 1997..., op. cit. 25 Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN, op. cit. 26 J. Itrich-Drabek, K. Sikora, T. Wiśniewski, op. cit. 27 Komenda Główna Policji: Analiza za rok 1997..., op. cit. 28 J. Itrich-Drabek, K. Sikora, T. Wiśniewski, op. cit. 29 Komenda Główna Policji: Analiza za rok 1997..., op. cit. 30 J. Itrich-Drabek, K. Sikora, T. Wiśniewski, op. cit. 31 Komenda Główna Policji: Analiza za rok 1997..., op. cit. 32 Komenda Główna Policji: Analiza za rok 1997..., op. cit. 33 GUS: Rocznik Statystyczny 1997, op. cit. 34 Komenda Główna Policji: Analiza za rok 1997..., op. cit. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
© Departament Spraw Rodziny | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||