Raport o sytuacji polskich rodzin

Rozdział 4

Dzieci i młodzież.

4.1. Wprowadzenie

Młode pokolenie to przyszłość narodu i polskich rodzin; rodzice otaczają je największą troską, gdyż jest ono szczególnie wrażliwe na występujące zagrożenia. Inwestowanie w młodych ludzi zwraca się wielokrotnie, pozwala zapobiegać sytuacjom patologicznym i unikać kosztownej walki z ich skutkami. Dlatego bardzo ważną sprawą jest ocena sytuacji dotyczącej dzieci i młodzieży; struktury demograficznej, stopnia wykształcenia, zainteresowań i problemów oraz tego, co stanowi dla nich autorytet i wartość.
Struktura młodego pokolenia przedstawia się następująco:

TABLICA 4.1. Liczba dzieci i młodzieży (w tysiącach osób).

Wiek19801985199019951996
0-2 lata1994,62059,61669,71387,61324,4
3-62504,12692,62560,22130,62063,6
7-144208,74805,55292,85159,95058,1
15512,2522,7623,1665,7650,8
16527,2500,2599,6656,3665,1
17550,2501,4573,3644,7655,5
18556,8491,1562,6631,2643,5
19574,0499,3539,2638,9629,9
20-243295,92698,72477,62874,62974,8
Ogółem14723,714771,414898,114789,514665,7


TABLICA 4.2. Liczba dzieci i młodzieży w roku 1996 na wsi i w mieście (w tysiącach)

Wiekmiastowieś
0-2 lata716,6607,8
3-61129,6934,0
7-143005,42052,7
15410,9239,9
16423,4241,7
17418,1237,4
18406,9236,6
19400,3229,6
20-241850,11124,7
Ogółem8761,35904,4


W tablicy 4.1 można zaobserwować znaczne zmniejszanie się liczby dzieci w stosunku do roku 1980; w wieku 0-2 lata spadek o 34%, w wieku 3-6 lat spadek o 18%, wobec tendencji wzrostowej w grupach starszych: w wieku 7-14 wzrost o 20%, a 15-latków wzrost o 27%. Zmiany dotyczą nie tylko liczby dzieci i młodzieży, ale także ich zróżnicowania ze względu na pochodzenie (miasto - wieś). 1 Zmiany te przedstawiono w tablicy 4.2 i zilustrowano wykresem na rys. 4.1.

RY S. 4.1. Procentowy wzrost liczby dzieci wiejskich


Łatwo zauważyć, że w obecnych latach znacznie wzrasta liczba dzieci na wsi (udział procentowy). Z danych wynika, że stopień ubóstwa na terenach wiejskich jest większy oraz że mniej dzieci z tych terenów uczęszcza do szkół różnego stopnia. Dlatego też można przypuszczać, że w przypadku utrzymania aktualnego stanu zamożności rodzin wiejskich, trudności dzieci wiejskich będą wzrastać.

4.2. Wartości i autorytety młodych

Człowiek swoje działanie i podejmowane wybory opiera na wyznawanym systemie wartości. Dotyczy to przede wszystkim młodego pokolenia. Dla lepszego zrozumienia zachowania młodych warto przytoczyć wyniki badań w tym zakresie.
W analizie dotyczącej wartości i autorytetów wśród młodego pokolenia wykorzystano Raport Rady ds. Rodziny przy Wojewodzie Katowickim i Sejmiku Samorządowym Województwa Katowickiego (województwo katowickie stanowi przekrój licznych grup reprezentatywnych dla ogółu społeczeństwa). Oparty on jest na badaniach przeprowadzonych na liczącej 859 osób grupie młodzieży województwa katowickiego (badania CBOS zazwyczaj obejmują około 1200 osób). Są to dane reprezentatywne, bowiem badania przeprowadzono w starannie do tego celu dobranych szkołach. Na podstawie raportów policji określono rejony o wysokiej, średniej i niskiej przestępczości nieletnich. Następnie z każdego rejonu wytypowano po kilka szkół. Szkoły te znajdowały się zarówno w dużych, jak i mniejszych miejscowościach. Badania poprzedzono próbą pilotażową na małej grupie młodych.
W tabeli 4.3 zestawiono odpowiedzi na pytania o wskazanie 5 najważniejszych wartości cenionych przez młodzież z zachowaniem kolejności ich ważności. Odpowiedzi udzieliło 859 osób, przy czym suma wskazań wyniosła 4262. 2

TABLICA 4.3. Skala wartości uczniów klas "7"

WartościOgółem1 wybór2 wybór3 wybór4 wybór5 wybór
1. przyjaźń6141191881439965
2. miłość5661461671058464
3. rodzina48323496795123
4. szczęście rodzinne37911898466948
5. sprawiedliwość2382541665848
6. kształcenie się2331046764853
7. pieniądze2171923423994
8. wolność2167434373743
9. spokojne życie2082838445840
10. szacunek innych186618386757
11. sprawność fizyczna159716374752
12. religia1382425332135
13. ciekawa praca9945142353
14. wygodne życie861114211228
15. zdobycie dyplomu75713141625
16. przygody732593126
17. silny charakter633282525
18. pewność siebie490482017
19. godność własna414512812
20. inne wartości4013103410
21. popularność wśród
rówieśników
28215812
22. władza27055107
23. sława2122557
24. dobrobyt1601267
25. imponowanie innym700331


W tablicy 4.3 pierwsze pięć kategorii wyczerpuje ponad 50% wskazań, dodanie kolejnych pięciu kategorii sprawia, że liczba wskazań wzrasta do około 75%, pozostałe niepełne 25% wskazań obejmuje 15 kategorii. W pierwszej grupie wartości (wybór 1) znajdują się na czołowych miejscach: przyjazń i miłość oraz rodzina i szczęście rodzinne. Młodzież najpowszechniej wyznaje system wartości, w którym najbardziej eksponowane miejsca zajmują: przyjaźń, miłość i rodzina. Rodzina uzyskała w pierwszej grupie (wybór 1) największą liczbę wskazań - łącznie 56,2%. Kolejne lokaty zajmują sprawiedliwość i wolność, na środkowych pozycjach - kształcenie się i pieniądze. Najmniej wskazań uzyskały: popularność wśród rówieśników, władza, sława, dobrobyt, imponowanie innym.
Wysokie notowania wartości rodzinnych potwierdzają powszechnie uznawany w Polsce system wartości chrześcijańskich oraz niepodważalną rolę rodziny jako źródła radości, poczucia bezpieczeństwa, samorealizacji życiowej itp. Fakt ten znajduje potwierdzenie w najnowszych badaniach CBOS, zajmujących się zagadnieniem "Czym dla Polaków jest dom?" 3 i w innych ankietach dotyczących rodziny. 4 Niska lokata zdobycia dyplomu ukazuje rażący brak związku pomiędzy posiadanym wykształceniem a wynagrodzeniem za pracę i pozycją zawodową. Takie podejście do wartości podkreśla jednocześnie ogromne zapotrzebowanie młodych na przyjaźń, miłość oraz dobrą i szczęśliwą rodzinę.

W tablicy 4.4 zestawiono wyniki ankiety badającej popularność autorytetów wśród młodych. Wskazują one na nieobecność powszechnie cenionych autorytetów i wzorów do naśladowania (aż 260 osób nie udzieliło odpowiedzi). Najczęściej autorytetem są osoby z najbliższego otoczenia - członkowie rodziny (30,4%), a następnie znajomi i rówieśnicy (16,1%). Z grona osób dalszych są to sportowcy (6,6%) i muzycy (4,3%). Nauczyciel i ksiądz nie cieszą się dużym autorytetem (2,9%). Zanikają prawie całkowicie autorytety z literatury (0,2%).

TABLICA 4.4. Autorytety uczniów

AutorytetyLiczba
odpowiedzi
%
brak odpowiedzi26030,3
członkowie rodziny26130,4
znajomi, rówieśnicy13816,1
nauczyciele, księża252,9
aktorzy182,1
muzycy374,3
sportowcy576,6
postacie filmowe151,7
postacie z literatury klasycznej20,2
inni465,4
RAZEM859100


RY S. 4.2. 5Posiadanie osób godnych zaufania

RY S. 4.3. 6Osoby godne zaufania w rodzinie

RY S. 4.4. 7Osoby godne zaufania spoza rodziny

Z przedstawionych wykresów wynika, iż 89% respondentów posiada osoby godne zaufania. Rodzina mimo zachodzących zmian cywilizacyjnych w opinii młodych stanowi nadal ważną instytucję. Osoby bliskie cieszą się dużym zaufaniem. W okresie dojrzewania młodzi ludzie zaufanie pokładają w rówieśnikach.

PRZYPISY

1 GUS: Rocznik Statystyczny 1997, Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 1997.
2 Rada ds. Rodziny przy Wojewodzie Katowickim: Raport z badań o agresji i przemocy wśród młodzieży szkół podstawowych, Katowice, wrzesień 1997.
3 Centrum Badania Opinii Społecznej: Czym dla Polaków jest dom, Warszawa 1998.
4 A. Cieślik, Znaczenie postaw rodzicielskich w kształtowaniu wizji przyszłej rodziny, ATK, Warszawa 1998.
5 Rada ds. Rodziny przy Wojewodzie Katowickim: Raport z badań o agresji i przemocy wśród młodzieży szkół podstawowych, Katowice, wrzesień 1997.
6 Rada ds. Rodziny przy Wojewodzie Katowickim..., op. cit.
7 Rada ds. Rodziny przy Wojewodzie Katowickim..., op. cit.





Dokumenty

© Departament Spraw Rodziny