Raport o sytuacji polskich rodzin

Rozdział 6

Prawo a rodzina

Prawo stanowi jeden z ważniejszych instrumentów polityki państwa wobec rodziny. Właściwe unormowanie różnych aspektów funkcjonowania rodziny może umocnić jej trwałość i zwartość oraz ułatwić wypełnianie przez nią licznych funkcji; niewłaściwe prawo może powodować dezintegrację rodziny, osłabiać ją i stanowić przeszkodę w wypełnianiu podstawowych zadań. Ochrona prawna rodziny stanowi jedną z zasad konstytucyjnych, która znajduje rozwinięcie i konkretyzację w przepisach ustaw szczegółowych, przede wszystkim w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, Kodeksie postępowania cywilnego, Kodeksie cywilnym, Kodeksie karnym i Kodeksie postępowania karnego. Przepisy prawne wspierające rodzinę występują również w innych unormowaniach prawnych, m.in. w prawie pracy.

Ochrona prawna rodziny koresponduje również z przyjętymi przez Polskę uregulowaniami międzynarodowymi, takimi jak Konwencja o Prawach Dziecka, Konwencja w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet.

Ranga unormowań zawartych we wspomnianych dokumentach - zarówno w wymiarze funkcjonowania państwa, jak i poszczególnych rodzin - stwarza konieczność ich scharakteryzowania z zachowaniem podziału na obowiązujące regulacje wewnętrzne i międzynarodowe.


6.1. Rodzina w prawie polskim

6.1.1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 18 Konstytucji RP stanowi, że małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.
W art. 48, ust. 1 podkreśla się, że rodzice mają prawo do wychowania
dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Kolejny ustęp wspomnianego
artykułu postanawia, że ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.
Art. 71, ust. 1 gwarantuje rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietnym i niepełnym, szczególną pomoc.
Kolejny art. 72, ust. 1 zapewnia dziecku prawo do ochrony przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.

Stosunki rodzinne są regulowane w prawie polskim z poszanowaniem konstytucyjnej zasady równych praw kobiet i mężczyzn we wszystkich
dziedzinach życia. Postanawia o tym art. 33, ust. 1 w sformułowaniu, że
kobieta i mężczyzna w RP mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Kolejny ustęp tego artykułu gwarantuje kobietom i mężczyznom równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagrodzenia za prace jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.
Zapewnienie kobiecie równych szans zatrudnienia wymaga stworzenia systemu wspierania rodziny w pełnieniu funkcji opiekuńczo-wychowawczej i socjalizacyjnej. Temu celowi ma służyć opieka nad matką i dzieckiem, ochrona kobiety ciężarnej, płatny urlop w okresie przed porodem i po urodzeniu dziecka, rozbudowa sieci zakładów położniczych, żłobków i przedszkoli, rozwój sieci zakładów usługowych i żywienia zbiorowego.
Państwo zapewnia realizację praw i obowiązków alimentacyjnych. W trosce o dobro rodziny powinno dążyć do poprawy sytuacji mieszkaniowej, a przy współudziale obywateli winno rozwijać i popierać różne formy budownictwa mieszkaniowego.
Przepisy ustaw zwykłych lub aktów wykonawczych muszą uwzględniać konstytucyjną zasadę ochrony rodziny. W przypadku zaistnienia niezgodności mogą być zaskarżone do Trybunału Konstytucyjnego przez właściwy podmiot.
Należy podkreślić, że realizacja konstytucyjnych zasad ochrony rodziny często zależy od uregulowań w dziedzinie prawa podatkowego, ubezpieczeniowego, lokalowego.






Dokumenty

© Departament Spraw Rodziny