|
|
Program Polityki Prorodzinnej PaństwaWSTĘPKształtowanie ładu społecznego opartego na poszanowaniu praw człowieka, akceptacji wartości rodziny, realizacji zasady pomocniczości i dbałość państwa o dobro wspólne - wymaga aktywnej polityki prorodzinnej państwa. Polityka prorodzinna ma na celu zapewnienie trwania i rozwoju rodziny oraz poszanowanie należnych jej praw, w tym: prawa do samodzielności ekonomicznej oraz decydowania o wychowaniu dzieci. Dlatego też polityka prorodzinna powinna się rozwijać, a skuteczna polityka socjalna w stosunku do rodzin dysfunkcyjnych i znajdujących się w trudnej sytuacji powinna mieć charakter interwencyjny i uzupełniający. Jednym z naczelnych zadań umowy koalicyjnej AWS-UW jest polityka na rzecz rodzin wyrażona zapisem: "Polityka rządu w stosunku do rodzin zmierzać będzie do poprawy poziomu ich życia oraz poszanowania praw i zwiększenia samodzielności ekonomicznej. Prowadzona będzie prorodzinna polityka finansowa, podatkowa oraz pomoc na rzecz rodzin". Rodzina, jako podstawowa jednostka społeczna, zapewnia odnowę pokoleń i daje początek procesowi inwestowania w kapitał ludzki. Kapitał ten definiowany jako zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia i energii witalnej zawarty w społeczeństwie stanowi źródło przyszłej zdolności do pracy, zarobków i satysfakcji. Jest on zatem jednym z wyznaczników tempa rozwoju gospodarki, mającym wpływ na jego przyspieszenie. Wielu autorów koncepcji kapitału ludzkiego otrzymało Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, m.in. J. Tinbergen (pierwsza Nagroda Nobla w ekonomii), T.W Shultz (Nobel 1976), G. Stingler (Nobel 1982), F. Modigliani (Nobel 1985), R. Solow (Nobel 1987), R. J Lucas Jr. (Nobel 1995) i G. S Becker (Nobel 1992) - autor całościowej teorii kapitału ludzkiego. "Program polityki prorodzinnej państwa" został przygotowany przez Międzyresortowy Zespół do Spraw Opracowania Polityki Prorodzinnej Państwa, powołany przez Prezesa Rady Ministrów. Dokument powstał na podstawie wniosków wynikających z "Raportu o sytuacji polskich rodzin", przyjętego przez Radę Ministrów 21 lipca 1998 r. Jego treść nawiązuje do dokumentu "Program polityki rodzinnej" z roku 1997. Trwałą przesłanką polityki prorodzinnej i jej ważnym narzędziem jest prawo. Ochrona prawna rodziny jest jedną z podstawowych zasad Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (art. 18, 48, 71, 72). Liczne konwencje i pakty międzynarodowe chronią członków rodziny, w tym małżeństwo, dziecko i kobietę (art. 16 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka; Europejska Karta Społeczna, część I - punkt 16, Konwencja o Prawach Dziecka), przy czym brakuje w tych dokumentach zapisów odnoszących się do bezpośredniej ochrony prawnej rodziny jako całości. Rodzina nie jest też pojęciem rozumianym jednakowo w prawodawstwie różnych krajów Unii Europejskiej. Istnieją odmienne koncepcje roli rodziny w społeczeństwie oraz różny jest wobec niej zakres zobowiązań poszczególnych państw. Wynika stąd potrzeba promocji i ochrony praw rodziny w międzynarodowym systemie praw człowieka. W niedalekiej przyszłości Polska zamierza przedstawić Komisji Praw Człowieka ONZ rezolucję w sprawie opracowania jednolitego dokumentu gromadzącego i porządkującego prawa rodziny, zawarte obecnie w różnych dokumentach międzynarodowych, w tym Karcie Praw Rodziny. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego musi być zgodna z funkcjonującym systemem społecznych wartości. Jedną z najbardziej trwałych wartości tego systemu w społeczeństwie polskim jest właśnie rodzina. W myśl tej zasady polityka prorodzinna staje się istotnym elementem nowego, tworzonego obecnie modelu ogólnej polityki społeczno-gospodarczej państwa. Program polityki prorodzinnej państwa powinien mieć charakter długofalowy, systemowy i kompleksowy. Jednym z nadrzędnych, długookresowych celów polityki prorodzinnej jest tworzenie warunków do pełnego rozwoju i funkcjonowania rodziny poprzez wspomaganie jej we wszystkich fazach rozwoju. Realizacja tego celu wymaga zastosowania takich rozwiązań, które pozwolą zastąpić dominującą obecnie zasadę opiekuńczości państwa zasadą jego pomocniczości wobec rodziny. Podstawową przesłanką wyboru rozwiązań polityki prorodzinnej powinien być powszechny szacunek i akceptacja wartości rodziny oraz przekonanie, że wydatki na rzecz rodziny wychowującej dzieci stanowią inwestycję, która w przyszłości przyniesie społeczeństwu określone korzyści. O warunkach rozwoju rodziny decydują działania z zakresu polityki gospodarczej i społecznej. Konieczna jest przy tym współzależność rozwiązań przyjmowanych w tych dziedzinach. Tylko takie podejście może zapewnić trwały wzrost ekonomiczny i rozwój sfery społecznej. Łączny efekt realizacji celów tej polityki znajduje odzwierciedlenie zarówno w sytuacji materialnej rodzin, jak i w jakości dostępnych im usług społecznych. Niniejszy Program odnosi się do każdej rodziny, zwłaszcza jednak do rodzin wychowujących dzieci i wymagających wsparcia w wychowaniu i kształceniu młodego pokolenia. Analiza sytuacji polskich rodzin przedstawiona w "Raporcie o sytuacji polskich rodzin", a także liczne opinie ekspertów, wyznaczają następujące główne cele polityki prorodzinnej na najbliższe lata:
Sposoby realizacji tych zadań zostały przedstawione w części programu "Polityki prorodzinnej państwa" zatytułowanej "Harmonogram realizacji zadań", w kierunkach: kształtowanie procesów demograficznych, poprawa kondycji finansowej rodzin, poprawa warunków mieszkaniowych oraz wychowanie młodego pokolenia. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują:
Wiąże się z tym konieczność ponownego nadania odpowiedniej wartości pracy, wyjaśniania jej sensu, budzenia szacunku dla jej walorów, także duchowych i twórczych w sensie umacniania osobowości człowieka, a w konsekwencji i społeczeństwa. Jest to bardzo ważne i pilne zadanie dla wszystkich wychowawców młodego pokolenia: rodziców, dziadków, nauczycieli na wszystkich poziomach edukacji, także duszpasterzy i pracodawców. Praca, efektem której jest tworzenie bazy materialnej, stanowić winna podstawę funkcjonowania rodziny. Podstawowym zadaniem państwa, wynikającym z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa materialnego rodzinom, powinno być zatem dążenie do stworzenia każdemu dorosłemu obywatelowi możliwości podjęcia pracy zarobkowej. Istniejące już bezrobocie i wchodzący na rynek pracy wyż demograficzny wymagają zdecydowanych działań państwa na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy. Wiąże się z tym również pilna potrzeba rozwiązania problemu nazywanego pułapką bezrobocia, przy wykorzystaniu doświadczeń innych krajów. Do jednego z pilnych działań polityki prorodzinnej należy pomoc rodzinom dysfunkcyjnym oraz pomoc tym, które znalazły się w szczególnie trudnej sytuacji materialnej. Pomoc w zwalczaniu ubóstwa powinna umożliwiać wyrównanie szans rozwojowych młodego pokolenia i zapobiegać marginalizacji rodzin ubogich. To ostatnie powinno być osiągane poprzez różnorodne formy aktywizacji zawodowej, skierowane szczególnie do zagrożonych długotrwałym bezrobociem mieszkańców małych miast i wsi. Realizacja zintegrowanej polityki prorodzinnej wymaga ścisłej współpracy wielu podmiotów, działających w sposób zharmonizowany. W dobie przekształceń systemowych poszerzyła się grupa potencjalnych realizatorów polityki prorodzinnej oraz możliwości ich współdziałania. Obok instytucji administracji rządowej, do realizacji polityki na rzecz rodziny w coraz większym zakresie włączają się organy samorządowe wszystkich szczebli oraz organizacje pozarządowe, w tym wyznaniowe. Te ostatnie, w zdecydowanej większości oparte na wielowiekowej tradycji humanizmu chrześcijańskiego, służą pomocą nie tylko w organizowaniu szkół, zakładów wychowawczych i opiekuńczych, ale dla większości obywateli są także środowiskiem kształtowania cnót obywatelskich. Pomagają także kierować się tymi wartościami w tworzeniu trwałych związków rodzinnych, jak też w odpowiedzialnym budowaniu wspólnego dobra. W nowym układzie administracyjnym poszczególne jednostki terytorialne winny ustalać cele oraz realizować politykę prorodzinną zgodnie z lokalnymi potrzebami. Sporządzana w powiatach i województwach diagnoza sytuacji rodzin pozwoli lepiej rozpoznać terytorialne zróżnicowanie potrzeb oraz ułatwi podejmowanie skutecznych decyzji dotyczących podziału środków publicznych oraz wyrównywaniu istniejących różnic między województwami. Zadania przypisane w programie poszczególnym resortom oraz organom samorządowym będą finansowane przede wszystkim ze środków budżetowych pozostających w ich dyspozycji. Realizacja w kolejnych latach poszczególnych zadań określonych kierunkowo w Programie, uwzględniać będzie priorytety ustalone przez realizatorów, ale jednocześnie będzie uzależniona od możliwości ich sfinansowania ze środków publicznych. Do realizacji części zadań zapisanych w harmonogramie przystąpiono już w 1999 roku, ale właściwy okres realizacji to lata 2000 - 2010. Jednakże osiągnięcie niektórych celów będzie możliwe dopiero w dłuższym czasie lub będzie wymagało ustawicznych działań. Zadania realizowane w ramach Harmonogramu będą zgodne z przyjętymi przez Rząd programami: Strategia finansów publicznych i rozwoju gospodarczego Polska 2000-2010 oraz Koncepcją średniookresowego rozwoju gospodarczego kraju do 2002 roku. W toku realizacji Programu sukcesywnie aktualizowane będą szczegółowe cele i podejmowane nowe działania, wynikające z oceny istniejących systemów pomocy rodzinie, tendencji zmian w warunkach życia i funkcjonowania rodzin, a także stałego monitoringu stosowania rozwiązań zawartych w Programie i uzyskiwanych dzięki temu efektów. Program "Polityki prorodzinnej państwa", stanowiący jeden z elementów umowy koalicyjnej AWS i UW, jest nowatorską koncepcją opartą na poszanowaniu praw człowieka, uznaniu wartości rodziny, która zmierza do zapewnienia autonomii i samodzielności rodzin, co w konsekwencji powinno zapewnić rozwój, bezpieczeństwo i stabilizację Państwa. | ||
© Departament Spraw Rodziny |