Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji w roku 1999 Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku "O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży"
Rozdział II. Zapewnienie warunków dla świadomego macierzyństwa.
1) Promocja zdrowia matki i dziecka w okresie przedkoncepcyjnym.
W celu poprawy stanu zdrowia matek i dzieci poprzez poprawę jakości
opieki w okresie przedciążowym w resorcie zdrowia rozpoczęto realizację
programu "Promocja zdrowia matki i dziecka w okresie przedkoncepcyjnym".
Ustalono, że poprawa stanu zdrowia matek i dzieci poprzez poprawę jakości
opieki w okresie przedciążowym jest możliwa dzięki podjęciu następujących
działań w stosunku do kobiet nieciężarnych:
- udostępnianie odpowiedniej jakości poradnictwa przedciążowego obejmującego
między innymi planowanie rodziny,
- prewencja i wczesne wykrywanie nowotworów,
- wczesne wykrywanie i leczenie chorób przenoszonych drogą płciową,
- badania przesiewowe w kierunku niektórych zakażeń i ewentualnie szczepienie,
- prewencję niektórych zaburzeń rozwojowych,
- poprawę stanu odżywienia,
- prozdrowotny styl życia,
- optymalny stan zdrowia u przewlekle chorujących,
- ocena ryzyka chorób genetycznie uwarunkowanych.
W dniach 4-5 grudnia 1999 r., Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytutu
Matki i Dziecka, Stowarzyszenie Nauczycieli Naturalnego Planowania Rodziny
oraz Krajowy Zespół Promocji Naturalnego Planowania Rodziny zorganizowały
konferencję naukową, której celem było przedyskutowanie zagadnień płodności
kobiet i mężczyzn, prawidłowego przygotowania do ciąży i porodu oraz
prowadzenia opieki przed- i śródporodowej uwzględniającej psychologiczne,
społeczne i medyczne potrzeby rodziny.
Biorac pod uwagę fakt, że ze względów medycznych wskazane jest objęcie
kobiety opieką medyczną od najwcześniejszego okresu ciąży, Instytut
Matki i Dziecka rozpoczął w 1999 r. realizację projektu wdrożeniowego
"Promocja zdrowia matki i dziecka uwzględniająca zagadnienia planowania
rodziny". W 1999 r. opracowano model opieki przedciążowej, przeszkolono
koordynatorów wojewódzkich oraz osoby odpowiedzialne za promocję opieki
przedciążowej w województwach, przygotowano dokumentację opieki przedciążowej,
materiały edukacyjne dla lekarzy oraz wzory dokumentacji medycznej.
2) Dostęp do metod i środków służących świadomej prokreacji.
Art. 2. 2. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego,
w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych,
są zobowiązane zapewnić obywatelom swobodny dostęp do metod i środków
służących dla świadomej prokreacji.
Realizacja postanowienia wynikająca z Art. 2. 2 Ustawy ma charakter
pracy ciągłej. Edukacja dotycząca metod i środków służących świadomej
prokreacji realizowana jest w ramach ogólnej działalności z zakresu
wychowania zdrowotnego i przygotowania do odpowiedzialnego rodzicielstwa.
W tym zakresie współpracowano ze szkołami i organizacjami pozarządowymi
zajmującymi się problematyką świadomego macierzyństwa. "Środowiskowy
Program Wychowania Zdrowotnego w szkole" dostępny był dla wszystkich
szkół podstawowych w tych miejscowościach, w których gminy zakupiły
podręczniki i scenariusze zajęć do programu. Wznowiono wydanie broszury
"Kiedy jestem płodna a kiedy nie", natomiast zabrakło pieniędzy
na zakup umożliwiający zaopatrzenie szkół i poradni dla kobiet.
Z zaplanowanych pozycji wydawniczych ukazała się tylko wyżej wymieniona,
ale z powodu braku środków finansowych zarówno w Ministerstwie Zdrowia
jak i w zakładach opieki zdrowotnej nie można jej było zakupić.
Edukacja zdrowotna, szczególne w odniesieniu do szeroko pojętego zdrowia
dotyczącego sfery płodności, należy do rutynowych obowiązków pracowników
poradni dla kobiet. Ma ona najczęściej charakter indywidualnego poradnictwa.
Ponadto edukację seksualną kontynuowano w oparciu o program zapobiegania
HIV/AIDS - działalność w tym zakresie dostępna jest dla wszystkich szkół
i środowisk.
W celu szerszego upowszechnienia w społeczeństwie wiedzy na temat naturalnych
metod planowania rodziny reaktywowano działalność Krajowego Zespołu
Promocji Naturalnego Planowania Rodziny. W kraju pracuje ponad 3.000
przeszkolonych nauczycieli metod naturalnego planowania rodziny, z których
połowę stanowią pracownicy służby zdrowia.
W 1999 r. opracowano nową wersję broszury wydanej przez Światową Organizację
Zdrowia "Naturalne planowanie rodziny - co pracownicy służby zdrowia
powinni wiedzieć", która będzie rozprowadzana bezpłatnie w placówkach
służby zdrowia. Opracowano również ulotkę informacyjną dla kobiet na
temat naturalnego planowania rodziny do rozpowszechnienia za pośrednictwem
wojewódzkich poradni naturalnego planowania rodziny.
Zgodnie z ustawą z dnia 27 września 1991 r. o zasadach odpłatności za
leki i artykuły sanitarne /Dz.U. Nr 94, poz.422 z późn.zm./ do 31 grudnia
1998 r. Minister Zdrowia ogłaszał wykazy leków refundowanych oraz wykaz
środków antykoncepcyjnych. Leki podstawowe i recepturowe były wydawane
z aptek po wniesieniu opłaty ryczałtowej, leki uzupełniające i środki
antykoncepcyjne - za odpłatnością w wysokości 30% lub 50% ceny leku.
Z dniem 1 stycznia 1999 r. weszła w życie ustawa o powszechnym ubezpieczeniu
zdrowotnym, która wprowadziła nowe regulacje prawne dotyczące uprawnień
pacjentów oraz zasad określania przez Ministra Zdrowia wykazu leków
refundowanych. Obowiązujące przepisy zawierają delegację uprawniającą
Ministra Zdrowia do określania w drodze rozporządzenia wyłącznie wykazów
leków podstawowych i uzupełniających bez wykazów środków antykoncepcyjnych.
Należy dodać, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej z dnia 11 września 1996 r. w sprawie czynników rakotwórczych
w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo
narażonych na te czynniki (Dz.U. Nr 121, poz.571) w załączniku Nr 1,
Część I Wykaz czynników rakotwórczych dla ludzi A. Substancje chemiczne
i mieszaniny pod pozycją 17 znajdują się doustne środki antykoncepcyjne
stosowane w terapii sekwencyjnej, a pod pozycją 18 - doustne złożone
środki antykoncepcyjne.
W Polsce zarejestrowanych jest 149 preparatów wpływających na gospodarkę
hormonów płciowych, 68 spośród nich znajduje się na obowiązujących obecnie
wykazach leków refundowanych. Trzy preparaty mają zarejestrowane wskazania
- antykoncepcja doustna. Są to stediril (30 draż.), rigevidon (tabl).,
microgynon (21 draż). Wydawane są z apteki na podstawie recepty lekarskiej
po wniesieniu opłaty w wysokości 30% ceny leku (do wysokości ustalonego
limitu - 0,66 PLN/szt.). Pozostałe 65 preparatów to preparaty hormonalne
stosowane u kobiet jako uzupełnienie niedoborów żeńskich hormonów płciowych.
Inne preparaty pacjentka otrzymuje po wniesieniu pełnej opłaty.
3) Dostęp do badań prenatalnych.
Art. 2. 2a. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego,
w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych,
są zobowiązane zapewnić swobodny dostęp do informacji i badań prenatalnych,
szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko bądź podejrzenie
wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu albo nieuleczalnej
choroby zagrażającej życiu płodu.
Pod pojęciem "badanie prenatalne" znajdują się wszystkie
działania diagnostyczne wykonywane w okresie ciąży, których celem jest
ocena stanu zdrowia i rozwoju płodu. Badania te dzielą się na nieinwazyjne
np. badania ultrasonograficzne oraz inwazyjne np. amniopunkcja, biopsja
kosmówki, kordocenteza. Informacje na temat możliwości oceny stanu zdrowia
płodu rozpowszechniane są za pośrednictwem broszur, ulotek oraz publikacji
w środkach masowego przekazu.
Badania prenatalne nieinwazyjne są rutynowo wykonywane u wszystkich
kobiet ciężarnych, zgodnie z zaleceniami Krajowego Zespołu Konsultanta
Medycznego w dziedzinie położnictwa i ginekologii z dnia 23 listopada
1995 r. w sprawie rodzaju i częstości profilaktycznych badań lekarskich
i diagnostycznych wykonywanych u kobiet ciężarnych, u których ciąża
ma przebieg fizjologiczny. Badania prenatalne inwazyjne wykonywane są
na zlecenie lekarza w przypadku zaistnienia czynników wskazujących na
możliwość wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu lub nieuleczalnej
choroby płodu zagrażającej jego życiu.
Badania prenatalne nieinwazyjne były w 1999 roku dostępne dla wszystkich
kobiet ciężarnych. Poradnie lekarskie oraz pracownie ultrasonograficzne
zapewniały możliwość oceny stanu zdrowia płodu i jego rozwoju na każdym
poziomie referencyjnym. W 1999 roku wykonano 2204 inwazyjnych badań
prenatalnych 9. W wyniku tych
badań stwierdzono 309 patologii płodu 10.
W porównaniu do roku poprzedniego wzrosła zarówno liczba wykonanych
badań jak liczba stwierdzonych patologii płodu.11
Pracownicy ośrodków przeprowadzających prenatalne badania inwazyjne
nie zawsze dysponują informacją na temat sposobu zakończenia ciąży w
przypadku stwierdzenia trwałej wady płodu. Cząstkowe informacje wskazują,
że nie wszystkie kobiety ciężarne, u których stwierdzono wadę genetyczną
płodu, decydują się na przerwanie ciąży. Na przykład Kierownik Kliniki
Rozrodczości Katedry Ginekologii i Położnictwa A.M. w Poznaniu informując
o liczbie patologii płodu stwierdzonej w trakcie genetycznych badań
poinformował, że w Klinice nie doszło do zakończenia żadnej z ciąż obarczonych
wykrytą patologią. W Zakładzie Genetyki Instytutu Psychiatrii i Neurologii
na 43 stwierdzone przypadki patologii ciąży, 22 pacjentki zdecydowały
się na przerwanie ciąży. W Instytucie Matki i Dziecka na wykrytych 6
przypadków wad płodów jedna ciąża zakończyła się w Klinice poronieniem
samoistnym, jedną ciążę przerwano. W Akademii Medycznej w Gdańsku ze
względu na patologię płodów wykonano cztery przerwania ciąży.
Poradnictwo genetyczne jest jednym z elementów specjalistycznej opieki
medycznej. Działalność ta jest prowadzona w Polsce przede wszystkim
w poradniach genetycznych. Ma ona omóc konsultowanym pacjentom lub rodzinie,
w uzyskaniu pełnej informacji o rozpoznanej chorobie genetycznej, jej
przebiegu oraz istniejących możliwościach leczenia, a także właściwym
zinterpretowaniu ryzyka ponownego wystąpienia choroby u potomstwa i
umożliwienie zainteresowanym podjęcia decyzji o prokreacji zgodnych
z uzyskaną wiedzą i przekonaniami.
W 1999 r. realizowano program dotyczący profilaktyki chorób dziedzicznych
w rodzinach ryzyka. Celem programu była identyfikacja rodzin ryzyka
genetycznego, stworzenie warunków podjęcia właściwego leczenia oraz
objęcia rodzin poradnictwem genetycznym w celu kształtowania odpowiednich
postaw prokreacyjnych w warunkach wysokiego ryzyka choroby genetycznej.
4) Pomoc uczennicom w ciąży.
Art. 2. 3. Szkoła ma obowiązek udzielić uczennicy w ciąży urlopu oraz
innej pomocy niezbędnej do ukończenia przez nią edukacji, w miarę możliwości
nie powodując opóźnień w zaliczaniu przedmiotów. Jeżeli ciąża, poród
lub połóg powoduje niemożliwość zaliczenia w terminie egzaminów ważnych
dla ciągłości nauki, szkoła zobowiązana jest do wyznaczenia dodatkowego
terminu egzaminu dogodnego dla kobiety, w okresie nie dłuższym niż 6
miesięcy.
Podobnie jak miało to miejsce w latach ubiegłych, uczennice w ciąży
korzystają z możliwości kontynuowania nauki i ukończenia edukacji. Władze
szkolne służą pomocą, zrozumieniem i należną opieką. W razie szczególnej
potrzeby udzielają zagwarantowanych przywilejów (możliwość urlopowania,
opóźnienia w zaliczaniu przedmiotów i dodatkowego, dogodnego terminu
egzaminów). Zauważa się wyraźnie coraz lepsze podejście nauczycieli
i otoczenia do faktu ciąży uczennicy. Można zaobserwować dużą dozę wyrozumiałości
i ofiarowanej pomocy psychologicznej ze strony władz szkoły.
W roku 1999 nie odnotowano przypadków złamania praw i przywilejów należnych
uczennicom w ciąży
W związku z wejściem w życie Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie
danych osobowych (art. 1 pkt. 1) uczennice nie są zobowiązane do ujawniania
faktu zajścia w ciążę, a dyrektorzy szkół do prowadzenia i przekazywania
takiej ewidencji.
W roku 1998 badań takich przeprowadzono 1612.
W roku 1998 stwierdzono 63 przypadki patologii u płodu.
Zob. Załączniki, tab. 6. Liczba inwazyjnych badań prenatalnych
i stwierdzonych patologii płodu w roku 1999.
|