Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji w roku 1999 Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku "O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży"

Rozdział II. Zapewnienie warunków dla świadomego macierzyństwa.

1) Promocja zdrowia matki i dziecka w okresie przedkoncepcyjnym.

W celu poprawy stanu zdrowia matek i dzieci poprzez poprawę jakości opieki w okresie przedciążowym w resorcie zdrowia rozpoczęto realizację programu "Promocja zdrowia matki i dziecka w okresie przedkoncepcyjnym".
Ustalono, że poprawa stanu zdrowia matek i dzieci poprzez poprawę jakości opieki w okresie przedciążowym jest możliwa dzięki podjęciu następujących działań w stosunku do kobiet nieciężarnych:
- udostępnianie odpowiedniej jakości poradnictwa przedciążowego obejmującego między innymi planowanie rodziny,
- prewencja i wczesne wykrywanie nowotworów,
- wczesne wykrywanie i leczenie chorób przenoszonych drogą płciową,
- badania przesiewowe w kierunku niektórych zakażeń i ewentualnie szczepienie,
- prewencję niektórych zaburzeń rozwojowych,
- poprawę stanu odżywienia,
- prozdrowotny styl życia,
- optymalny stan zdrowia u przewlekle chorujących,
- ocena ryzyka chorób genetycznie uwarunkowanych.

W dniach 4-5 grudnia 1999 r., Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka, Stowarzyszenie Nauczycieli Naturalnego Planowania Rodziny oraz Krajowy Zespół Promocji Naturalnego Planowania Rodziny zorganizowały konferencję naukową, której celem było przedyskutowanie zagadnień płodności kobiet i mężczyzn, prawidłowego przygotowania do ciąży i porodu oraz prowadzenia opieki przed- i śródporodowej uwzględniającej psychologiczne, społeczne i medyczne potrzeby rodziny.
Biorac pod uwagę fakt, że ze względów medycznych wskazane jest objęcie kobiety opieką medyczną od najwcześniejszego okresu ciąży, Instytut Matki i Dziecka rozpoczął w 1999 r. realizację projektu wdrożeniowego "Promocja zdrowia matki i dziecka uwzględniająca zagadnienia planowania rodziny". W 1999 r. opracowano model opieki przedciążowej, przeszkolono koordynatorów wojewódzkich oraz osoby odpowiedzialne za promocję opieki przedciążowej w województwach, przygotowano dokumentację opieki przedciążowej, materiały edukacyjne dla lekarzy oraz wzory dokumentacji medycznej.
2) Dostęp do metod i środków służących świadomej prokreacji.


Art. 2. 2. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są zobowiązane zapewnić obywatelom swobodny dostęp do metod i środków służących dla świadomej prokreacji.


Realizacja postanowienia wynikająca z Art. 2. 2 Ustawy ma charakter pracy ciągłej. Edukacja dotycząca metod i środków służących świadomej prokreacji realizowana jest w ramach ogólnej działalności z zakresu wychowania zdrowotnego i przygotowania do odpowiedzialnego rodzicielstwa. W tym zakresie współpracowano ze szkołami i organizacjami pozarządowymi zajmującymi się problematyką świadomego macierzyństwa. "Środowiskowy Program Wychowania Zdrowotnego w szkole" dostępny był dla wszystkich szkół podstawowych w tych miejscowościach, w których gminy zakupiły podręczniki i scenariusze zajęć do programu. Wznowiono wydanie broszury "Kiedy jestem płodna a kiedy nie", natomiast zabrakło pieniędzy na zakup umożliwiający zaopatrzenie szkół i poradni dla kobiet.
Z zaplanowanych pozycji wydawniczych ukazała się tylko wyżej wymieniona, ale z powodu braku środków finansowych zarówno w Ministerstwie Zdrowia jak i w zakładach opieki zdrowotnej nie można jej było zakupić.
Edukacja zdrowotna, szczególne w odniesieniu do szeroko pojętego zdrowia dotyczącego sfery płodności, należy do rutynowych obowiązków pracowników poradni dla kobiet. Ma ona najczęściej charakter indywidualnego poradnictwa. Ponadto edukację seksualną kontynuowano w oparciu o program zapobiegania HIV/AIDS - działalność w tym zakresie dostępna jest dla wszystkich szkół i środowisk.
W celu szerszego upowszechnienia w społeczeństwie wiedzy na temat naturalnych metod planowania rodziny reaktywowano działalność Krajowego Zespołu Promocji Naturalnego Planowania Rodziny. W kraju pracuje ponad 3.000 przeszkolonych nauczycieli metod naturalnego planowania rodziny, z których połowę stanowią pracownicy służby zdrowia.
W 1999 r. opracowano nową wersję broszury wydanej przez Światową Organizację Zdrowia "Naturalne planowanie rodziny - co pracownicy służby zdrowia powinni wiedzieć", która będzie rozprowadzana bezpłatnie w placówkach służby zdrowia. Opracowano również ulotkę informacyjną dla kobiet na temat naturalnego planowania rodziny do rozpowszechnienia za pośrednictwem wojewódzkich poradni naturalnego planowania rodziny.
Zgodnie z ustawą z dnia 27 września 1991 r. o zasadach odpłatności za leki i artykuły sanitarne /Dz.U. Nr 94, poz.422 z późn.zm./ do 31 grudnia 1998 r. Minister Zdrowia ogłaszał wykazy leków refundowanych oraz wykaz środków antykoncepcyjnych. Leki podstawowe i recepturowe były wydawane z aptek po wniesieniu opłaty ryczałtowej, leki uzupełniające i środki antykoncepcyjne - za odpłatnością w wysokości 30% lub 50% ceny leku.
Z dniem 1 stycznia 1999 r. weszła w życie ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, która wprowadziła nowe regulacje prawne dotyczące uprawnień pacjentów oraz zasad określania przez Ministra Zdrowia wykazu leków refundowanych. Obowiązujące przepisy zawierają delegację uprawniającą Ministra Zdrowia do określania w drodze rozporządzenia wyłącznie wykazów leków podstawowych i uzupełniających bez wykazów środków antykoncepcyjnych. Należy dodać, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 września 1996 r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. Nr 121, poz.571) w załączniku Nr 1, Część I Wykaz czynników rakotwórczych dla ludzi A. Substancje chemiczne i mieszaniny pod pozycją 17 znajdują się doustne środki antykoncepcyjne stosowane w terapii sekwencyjnej, a pod pozycją 18 - doustne złożone środki antykoncepcyjne.
W Polsce zarejestrowanych jest 149 preparatów wpływających na gospodarkę hormonów płciowych, 68 spośród nich znajduje się na obowiązujących obecnie wykazach leków refundowanych. Trzy preparaty mają zarejestrowane wskazania - antykoncepcja doustna. Są to stediril (30 draż.), rigevidon (tabl)., microgynon (21 draż). Wydawane są z apteki na podstawie recepty lekarskiej po wniesieniu opłaty w wysokości 30% ceny leku (do wysokości ustalonego limitu - 0,66 PLN/szt.). Pozostałe 65 preparatów to preparaty hormonalne stosowane u kobiet jako uzupełnienie niedoborów żeńskich hormonów płciowych. Inne preparaty pacjentka otrzymuje po wniesieniu pełnej opłaty.
3) Dostęp do badań prenatalnych.


Art. 2. 2a. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są zobowiązane zapewnić swobodny dostęp do informacji i badań prenatalnych, szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu płodu.

Pod pojęciem "badanie prenatalne" znajdują się wszystkie działania diagnostyczne wykonywane w okresie ciąży, których celem jest ocena stanu zdrowia i rozwoju płodu. Badania te dzielą się na nieinwazyjne np. badania ultrasonograficzne oraz inwazyjne np. amniopunkcja, biopsja kosmówki, kordocenteza. Informacje na temat możliwości oceny stanu zdrowia płodu rozpowszechniane są za pośrednictwem broszur, ulotek oraz publikacji w środkach masowego przekazu.
Badania prenatalne nieinwazyjne są rutynowo wykonywane u wszystkich kobiet ciężarnych, zgodnie z zaleceniami Krajowego Zespołu Konsultanta Medycznego w dziedzinie położnictwa i ginekologii z dnia 23 listopada 1995 r. w sprawie rodzaju i częstości profilaktycznych badań lekarskich i diagnostycznych wykonywanych u kobiet ciężarnych, u których ciąża ma przebieg fizjologiczny. Badania prenatalne inwazyjne wykonywane są na zlecenie lekarza w przypadku zaistnienia czynników wskazujących na możliwość wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu lub nieuleczalnej choroby płodu zagrażającej jego życiu.
Badania prenatalne nieinwazyjne były w 1999 roku dostępne dla wszystkich kobiet ciężarnych. Poradnie lekarskie oraz pracownie ultrasonograficzne zapewniały możliwość oceny stanu zdrowia płodu i jego rozwoju na każdym poziomie referencyjnym. W 1999 roku wykonano 2204 inwazyjnych badań prenatalnych 9. W wyniku tych badań stwierdzono 309 patologii płodu 10. W porównaniu do roku poprzedniego wzrosła zarówno liczba wykonanych badań jak liczba stwierdzonych patologii płodu.11
Pracownicy ośrodków przeprowadzających prenatalne badania inwazyjne nie zawsze dysponują informacją na temat sposobu zakończenia ciąży w przypadku stwierdzenia trwałej wady płodu. Cząstkowe informacje wskazują, że nie wszystkie kobiety ciężarne, u których stwierdzono wadę genetyczną płodu, decydują się na przerwanie ciąży. Na przykład Kierownik Kliniki Rozrodczości Katedry Ginekologii i Położnictwa A.M. w Poznaniu informując o liczbie patologii płodu stwierdzonej w trakcie genetycznych badań poinformował, że w Klinice nie doszło do zakończenia żadnej z ciąż obarczonych wykrytą patologią. W Zakładzie Genetyki Instytutu Psychiatrii i Neurologii na 43 stwierdzone przypadki patologii ciąży, 22 pacjentki zdecydowały się na przerwanie ciąży. W Instytucie Matki i Dziecka na wykrytych 6 przypadków wad płodów jedna ciąża zakończyła się w Klinice poronieniem samoistnym, jedną ciążę przerwano. W Akademii Medycznej w Gdańsku ze względu na patologię płodów wykonano cztery przerwania ciąży.
Poradnictwo genetyczne jest jednym z elementów specjalistycznej opieki medycznej. Działalność ta jest prowadzona w Polsce przede wszystkim w poradniach genetycznych. Ma ona omóc konsultowanym pacjentom lub rodzinie, w uzyskaniu pełnej informacji o rozpoznanej chorobie genetycznej, jej przebiegu oraz istniejących możliwościach leczenia, a także właściwym zinterpretowaniu ryzyka ponownego wystąpienia choroby u potomstwa i umożliwienie zainteresowanym podjęcia decyzji o prokreacji zgodnych z uzyskaną wiedzą i przekonaniami.
W 1999 r. realizowano program dotyczący profilaktyki chorób dziedzicznych w rodzinach ryzyka. Celem programu była identyfikacja rodzin ryzyka genetycznego, stworzenie warunków podjęcia właściwego leczenia oraz objęcia rodzin poradnictwem genetycznym w celu kształtowania odpowiednich postaw prokreacyjnych w warunkach wysokiego ryzyka choroby genetycznej.


4) Pomoc uczennicom w ciąży.

Art. 2. 3. Szkoła ma obowiązek udzielić uczennicy w ciąży urlopu oraz innej pomocy niezbędnej do ukończenia przez nią edukacji, w miarę możliwości nie powodując opóźnień w zaliczaniu przedmiotów. Jeżeli ciąża, poród lub połóg powoduje niemożliwość zaliczenia w terminie egzaminów ważnych dla ciągłości nauki, szkoła zobowiązana jest do wyznaczenia dodatkowego terminu egzaminu dogodnego dla kobiety, w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy.

Podobnie jak miało to miejsce w latach ubiegłych, uczennice w ciąży korzystają z możliwości kontynuowania nauki i ukończenia edukacji. Władze szkolne służą pomocą, zrozumieniem i należną opieką. W razie szczególnej potrzeby udzielają zagwarantowanych przywilejów (możliwość urlopowania, opóźnienia w zaliczaniu przedmiotów i dodatkowego, dogodnego terminu egzaminów). Zauważa się wyraźnie coraz lepsze podejście nauczycieli i otoczenia do faktu ciąży uczennicy. Można zaobserwować dużą dozę wyrozumiałości i ofiarowanej pomocy psychologicznej ze strony władz szkoły.
W roku 1999 nie odnotowano przypadków złamania praw i przywilejów należnych uczennicom w ciąży
W związku z wejściem w życie Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (art. 1 pkt. 1) uczennice nie są zobowiązane do ujawniania faktu zajścia w ciążę, a dyrektorzy szkół do prowadzenia i przekazywania takiej ewidencji.


W roku 1998 badań takich przeprowadzono 1612.
W roku 1998 stwierdzono 63 przypadki patologii u płodu.
Zob. Załączniki, tab. 6. Liczba inwazyjnych badań prenatalnych i stwierdzonych patologii płodu w roku 1999.





Dokumenty

© Departament Spraw Rodziny