Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji w roku 1999 Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku "O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży"

Wobec braku aktualnej statystyki oraz znacznej dynamiki rozwoju organizacji pozarządowych podejmujących się pomocy kobietom ciężarnym, wspomagających edukację w zakresie wychowania w rodzinie, prowadzących poradnie planowania oraz zdrowia rodziny trudno wiarygodnie oszacować ich liczbę. Podobnie jak w latach ubiegłych ocenia się, że obecnie w Polsce jest ona dość znaczna. W ich gronie ważne miejsce zajmują organizacje związane z Kościołem Katolickim.
Brak pełnych danych na temat działań tzw. trzeciego sektora wspomagających realizację zaleceń ustawy o planowaniu rodziny sprawia, że choć prowadzone działania są bardzo szerokie, jednak trudno je podsumować. Obserwacje tego obszaru wskazują, że organizacje pozarządowe coraz sprawniej odpowiadają na ogromne zapotrzebowanie społeczne w zakresie pomocy rodzinie, w tym także pomocy kobietom oczekującym na urodzenie dziecka.
Przede wszystkim organizacje pozarządowe stają się nieodzownym partnerem samorządów lokalnych oraz administracji rządowej w realizacji przypisanych im zadań. Oznacza to konieczność wspierania tych organizacji pod względem merytorycznym, organizacyjnym i finansowym. Tryb udzielania pomocy przez wojewodę instytucjom i organizacjom pozarządowym działającym na rzecz kobiet w ciąży i wychowujących dziecko, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej, określone zostały w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 5 października 1993 r. w sprawie określenia zakresu i form oraz trybu udzielania kobietom w ciąży oraz wychowującym dziecko pomocy w zakresie opieki socjalnej i prawnej (Dz.U. z 1993 r. Nr 97 poz. 441 z późn. zmianami). Warunki i tryb zlecania zadań państwowych jednostkom niepaństwowym szerzej reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 lipca 1997 roku w sprawie zlecania zadań państwowych jednostkom niepaństwowym oraz wykazu tych zadań (Dz. U. z 1997 r. Nr 94 poz. 573 z późniejszymi zmianami).
Powyższe regulacje prawne pozwoliły na udzielenie w 1999 roku organizacjom pozarządowym pomagającym kobietom w ciąży i wychowującym dzieci oraz ich rodzinom istotnego wsparcia finansowego. Było ono udzielane zarówno przez wojewodów jak i zainteresowane resorty oraz Pełnomocnika Rządu do Spraw Rodziny.
W roku 1999 Pełnomocnik Rządu do Spraw Rodziny zawarł umowy na kwotę 1 046 547,07 zł, z czego dofinansowanych zostało 30 organizacji działających na rzecz rodziny. Łączna kwota dotacji w tym zakresie wyniosła 163.285 zł 12.
Środki przyznano między innymi na:
- organizowanie i prowadzenie szkoły rodzenia, przygotowanie młodych ludzi do założenia rodziny, edukacja w zakresie planowania i wartości rodziny oraz rozwoju prenatalnego dziecka (7 organizacji otrzymało łącznie 40 000 zł);
- organizowanie pomocy medycznej, socjalnej, prawnej, szkoleń zawodowych, opieki stacjonarnej nad kobietami w ciąży i kobietami z dziećmi znajdującymi się w trudnych warunkach materialnych (15 organizacji otrzymało łącznie 87 172 zł.);
- publikacje materiałów dotyczących macierzyństwa, prokreacji oraz rozwoju prenatalnego dziecka (3 organizacje otrzymały 15 600 zł);
- inne inicjatywy prorodzinne (5 organizacji otrzymało łącznie 20 513 zł.).

Z punktu widzenia zakresu podejmowanych zadań organizacje pozarządowe działające na rzecz pomocy kobietom w ciąży i wychowującym dzieci można podzielić następująco:
1) organizacje podejmujące pomoc bezpośrednią dla kobiet w ciąży będących w trudnej sytuacji życiowej,
2) organizacje działające w zakresie szkolenia i wychowania,
3) organizacje prowadzące domy dla samotnych matek i z małymi dziećmi,
4) organizacje prowadzące ośrodki adopcyjno-opiekuńcze.

Organizacje pozarządowe spełniają ważną rolę w pracy na rzecz pomocy rodzinie dotkniętej przemocą, współpracując wydatnie z organami centralnymi i samorządowymi. Za działania modelowe należy uznać zapoczątkowaną w 1997 r. realizację Programu "Przeciw Przemocy - Wyrównać Szanse", który powstał z inicjatywy Rządu Rzeczpospolitej Polskiej realizowanego przy współudziale United Nations Development Programme 13.
Podstawowymi celami jakie realizował Program było tworzenie instytucjonalnego (również w oparciu o system wolontariatu) systemu zapobiegania przemocy w rodzinie zakładającego terapię, wspieranie ofiar przemocy, resocjalizację sprawców oraz profilaktykę, a także ukazanie społecznego kontekstu problemu i uzyskanie sprzymierzeńców na szczeblu krajowym i lokalnym do współpracy w przeciwdziałaniu przemocy.
W roku 1999 uruchomiono większość z zaplanowanych 15 ośrodków realizujących program pomocy rodzinie dotkniętej przemocą. Przeprowadzono specjalistyczne szkolenia dostarczające potrzebnej wiedzy i umiejętności specjalistom zajmującym się ofiarami i tam gdzie to możliwe, sprawcami przemocy. Zwiększono aktywność instytucji i osób w zakresie działań profilaktycznych przeciwdziałania przemocy domowej. Zintensyfikowano działania na rzecz zmiany nastawień społecznych wobec problemu przemocy oraz stworzono lokalne koalicje na rzecz przeciwdziałania przemocy domowej. Wydano broszurę definiującą problem i wskazującą metody postępowania w sytuacji kryzysu oraz miejsca uzyskania pomocy. Dostarczono organizacjom realizującym Program publikacji dotyczących zjawiska przemocy domowej 14.
Bardzo ważną rolę wśród organizacji pozarządowych odgrywają organizacje związane z Kościołem Katolickim: Caritas, Diecezjalne Wydziały Duszpasterstwa Rodzin oraz organizacje takie jak stowarzyszenia rodzin katolickich, Ruchy Obrony Życia, Stowarzyszenie Polskich Prawników Katolickich, Stowarzyszenie Civitas Christiana oraz wiele innych katolickich instytucji, fundacji i stowarzyszeń.
W roku 1999 na terenie kraju funkcjonowało 2740 katolickich poradni życia rodzinnego 15, w których zatrudnionych zostało 5754 doradców rodzinnych 16 różnych specjalności (m.in. psycholog, pedagog, prawnik, lekarz, duszpasterz), wśród których ok. 1625 posiada dyplomy nauczyciela NPR.
W roku 1999 funkcjonowało 16 katolickich diecezjalnych ośrodków adopcyjno-opiekuńczych 17, które przeprowadziły 325 spraw adopcyjnych 18, w wyniku których zaadoptowano 380 dzieci 19(głównie dzieci samotnych matek, pochodzące z rodzin dysfunkcyjnych oraz dzieci z domów dziecka).
Diecezjalne ośrodki adopcyjno-opiekuńcze prowadziły przygotowanie małżeństw do podjęcia zadań wynikających z rodzicielstwa zastępczego, rozpoznając sytuację życiową i w razie potrzeby udzielając pomocy kobietom oczekującym potomstwa, wspomagając niewydolne rodziny naturalne w prawidłowym wychowaniu i opiece nad dzieckiem. Organizowano, cieszące się dużym powodzeniem szkolenia przygotowujące kandydatów pragnących przyjąć dziecko oraz szkolenia rodziców już wychowujących dziecko adoptowane. Warsztaty poświecone były takim tematom jak: jawność adopcji, problemy wychowawcze, pielęgnacja niemowląt itd. Coraz powszechniejsze stało się zrzeszanie rodziców adopcyjnych w stowarzyszenia rodzin adopcyjnych.
Na terenie całego kraju istniało 31 Domów Samotnej Matki prowadzonych przez organizacje katolickie, które dysponują ok. 455 miejscami 20. Domy przeznaczone są dla kobiet oczekujących narodzin dziecka lub matek z niemowlętami, które jednocześnie znajdują się w trudnej sytuacji materialnej i rodzinnej. Czas pobytu w takim Domu zależy zawsze od indywidualnych potrzeb i stanowi szansę na pomoc prawną, znalezienie pracy, mieszkania, podjęcie kształcenia czy ułożenia stosunków z rodziną.
Organizacje katolickie organizowały także Studia Życia Rodzinnego. Poradnie rodzinne istniały w 27 diecezjach, a w pozostałych 12, w ramach tzw. szkoleń podstawowych (1-2 lata) przygotowywano pracowników poradni rodzinnych.
Na terenie całego kraju podejmowano bardzo liczne dodatkowe inicjatywy na szczeblu lokalnym. Należały do nich:
- telefony zaufania,
- prasa lokalna,
- kongresy rodzin,
- rodzinne świętowania ważniejszych uroczystości (np. festyny, przemarsze, loterie, konkursy).