Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji w roku 1997 Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku "O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży"

Rozdział III. Prawne aspekty ustawy art. 4a ust. 1 - 5
Art. 4a. 1. Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:
1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej,
2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,
3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.
2. W przypadkach określonych w ust. 1 pkt 2 przerwanie ciąży dopuszczalne do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej; w przypadku określonym w ust. 1 pkt 3 lub 4, jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni.
3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt. 1 i 2, przerwania ciąży dokonuje lekarz w szpitalu.
4. Do przerwania ciąży wymagania jest pisemna zgoda kobiety. W przypadku małoletniej lub kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest pisemna zgoda jej przedstawiciela ustawowego. W przypadku małoletniej powyżej 13 roku życia wymagana jest również pisemna zgoda tej osoby. W przypadku małoletniej poniżej 13 roku życia wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego, a małoletnia ma prawo do wyrażenia własnej opinii. W przypadku kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest także pisemna zgoda tej osoby, chyba że na wyrażenie zgody nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego. W razie braku zgody przedstawiciela ustawowego, do przerwania ciąży wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego.
5. Wystąpienie okoliczności, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, stwierdza inny lekarz niż dokonujący przerwania ciąży, chyba że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety. Okoliczności, o której mowa w ust. 1 pkt 3, stwierdza prokurator.
Powszechne jednostki organizacyjne prokuratury kontynuowały w roku 1997 działania zmierzające do realizacji przepisów cytowanej ustawy dnia 7 stycznia 1993 r. znowelizowanej dnia 30 sierpnia 1996 r. (Dz.U. Nr 139, poz. 646), która wprowadziła nowe przepisy karne - art. 152a § 1 i 2 kk, art. 152b § 1, 2 i 3 kk oraz nadała nowe brzmienie art. 157 kk. Poza kwalifikacją prawną zdarzeń zmianie uległy także warunki odpowiedzialności karnej sprawców przestępstw nielegalnego przerwania ciąży (art. 4a - 4c). Zmiany te weszły w życie z dniem 5 stycznia 1997 r.
W roku 1997 w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury zarejestrowano łącznie 40 spraw o przestępstwa objęte zakresem regulacji wymienionej ustawy, w tym w: 35 z nich wszczęto postępowania przygotowawcze, 5 - po sprawdzeniu faktów podanych w zawiadomieniach o przestępstwie bądź informacjach o zdarzeniach - odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego.
Podstawę wszczęcia postępowania przygotowawczego lub sprawdzającego stanowiło 40 przypadków, w tym:
- 14 przypadków - zawiadomienia zespołów opieki zdrowotnej (11 - szpitale, w których stwierdzono przerwanie ciąży, 1 - wiejski ośrodek zdrowia, 2 - zgłoszone przez zakłady medycyny sądowej),
- 11 przypadków- zawiadomienia osób bliskich kobiecie ciężarnej (w 6-ciu przypadkach byli to mężowie, w 2 - konkubenci, w 2 - ojcowie i 1 - matka),
- 5 przypadków - zawiadomienia samych kobiet ciężarnych w związku z przebytym poronieniem lub nielegalnym, przeprowadzonym bez ich zgody, przerwaniem ciąży,
- 4 przypadki - zawiadomienia o znalezieniu płodu ludzkiego (złożone przez osoby, które przypadkowo ujawniły zdarzenie),
- 3 przypadki - w innych sprawach podejmowane przez funkcjonariuszy policji,
- 3 przypadki zawiadomień anonimowych.
W roku 1997 w 35 sprawach, po otrzymaniu zawiadomień wszczęto postępowania przygotowawcze, prowadzone w kierunku zaistnienia przestępstw, m.in:
- w 20 sprawach - z art. 152b § 1 kk (przerwania ciąży za zgodą kobiety ciężarnej, lecz z naruszeniem przepisów ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży),
- w 8 sprawach - z art. 152a § 1 kk (stosowania przemocy wobec kobiety ciężarnej lub w inny sposób - bez jej zgody - przerwania ciąży, bądź też przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadzenia kobiety ciężarnej do przerwania ciąży),
- w 1 sprawie - z art. 11 § 1 kk w zw. z art. 152b § 3 kk (dopuszczenia się określonego wyżej czynu w sytuacji, gdy płód osiągnął zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej), w pozostałych przypadkach - po przyjęciu wstępnej, nieprawidłowej kwalifikacji z art. 149a § 1 kk (przepis skreślony ustawą z 30 sierpnia 1996 r.) zmieniono ją w toku postępowania na art. 152a § 1 względnie art. 152b § 1 kk, w zależności od dalszych ustaleń procesowych.
W minionym roku nie prowadzono postępowań przygotowawczych z art. 152a § 2 kk (przemoc wobec kobiety ciężarnej i doprowadzenie jej do przerwania cięży w warunkach, gdy płód osiągnął zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej) oraz z art. 157 § 1 i 2 kk (gdy następstwem określonych wyżej czynów jest śmierć człowieka).
W roku 1997 na 40 zarejestrowanych tego rodzaju spraw, 4 sprawy pozostają w toku, w 36 podjęto następujące decyzje kończące postępowanie:
- w 3 sprawach skierowano akty oskarżenia do sądów,
- w 28 sprawach postępowania przygotowawcze umorzono, w tym w 26 sprawach - wobec braku ustawowych znamion przestępstwa (co stanowiło 72 % w stosunku do liczby zakończonych postępowań) i w 2 sprawach - wobec niewykrycia sprawcy czynu,
- w 5 sprawach odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego.
Analiza materiału dowodowego w 26 sprawach umorzonych wobec braku ustawowych znamion przestępstwa wykazała, że większość z tych decyzji zapadła po wszechstronnym wyjaśnieniu okoliczności zaistniałych zdarzeń (mających postać samoistnych poronień, obumarcia płodu, powikłań związanych z ciążą czy przebytym porodem lub schorzeń ginekologicznych) oraz po prawidłowej ocenie prawnej zebranych dowodów.
W ramach nadzoru służbowego i instancyjnego sprawowanego przez prokuratorów nadrzędnych w sprawach o przestępstwa przewidziane w cyt. ustawie z dnia 7 stycznia 1993 r. analizowano zapadłe decyzje o umorzeniu postępowań na podstawie braku ustawowych znamion czynu karalnego. W 7 z nich uznano, iż zachodzi potrzeba bardziej wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności znanych w dotychczasowym postępowaniu, bądź też nowych podnoszonych przez strony procesowe w pismach kierowanych do organów prokuratury po zakończeniu postępowań. W związku z tym w 5 przypadkach zlecono podjęcie na nowo umorzonych postępowań przygotowawczych.
Reasumując należy stwierdzić, iż według Ministerstwa Sprawiedliwości powyższe dane nie pozwalają na sformułowanie jednoznacznych wniosków w zakresie skuteczności ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. (Dz. U. Nr 17, poz. 78 z późniejszymi jej zmianami) w ograniczaniu rozmiarów nielegalnej aborcji. Trzeba jednak zaznaczyć, że podjęta 30.08.1996 r. uchwała o nowelizacji ustawy, zezwalająca na aborcję z przyczyn społecznych, miała duży wpływ na funkcjonowanie ustawy w roku 1997.
Liczba wszczynanych postępowań i ich wyniki zdają się wskazywać na malejące znaczenie przepisów karnych w regulacji negatywnych zjawisk określonych w przepisach tej ustawy.
Warto jednak zauważyć, że szereg spraw dotyczących niezgodnego z prawem przerwania ciąży zostało umorzonych ze względu na - jak się podaje - znikomy stopień społecznego niebezpieczeństwa.





Dokumenty

© Departament Spraw Rodziny