Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji w roku 1997 Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku "O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży"

Rozdział IV. Wiedza o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartościach rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz o metodach i środkach świadomej prokreacji

1. Wprowadzenie do nauczania szkolnego wiedzy o życiu seksualnym człowieka (art. 4 pkt 1 - 3)
Art. 4. 1. Do programów nauczania szkolnego wprowadza się wiedzę o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji.
2. Minister Edukacji Narodowej wprowadzi do nauczania szkolnego przedmiot "Wiedza o życiu seksualnym człowieka".
3. Minister Edukacji Narodowej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej ustali zakres treści programowych przedmiotu, zawartych także w podstawie programowej kształcenia ogólnego, oraz wprowadzi do systemu dokształcania i doskonalenia nauczycieli tematykę z zakresu wiedzy o życiu seksualnym człowieka.
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r. Nr 17, poz. 78 z późniejszymi zmianami) zobowiązuje Ministra Edukacji Narodowej do wprowadzenia do nauczania szkolnego przedmiotu pt. "Wiedza o życiu seksualnym człowieka".
Do września 1997 roku obowiązywało Zarządzenie Nr 26 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 1993 r. w sprawie szkolnego programu nauczania obejmującego wiedzę o życiu seksualnym człowieka (Dz.Urz. MEN nr 7, poz. 31). W roku 1993 zostały określone sposoby wprowadzenia szkolnego programu nauczania w zakresie wiedzy o życiu seksualnym człowieka, a treści programowe z zakresu wychowania seksualnego do różnych zajęć szkolnych. Uznawano wówczas, że wiedza o życiu seksualnym człowieka nie może być przekazywana w oderwaniu od wychowania do miłości, życia rodzinnego i społecznego.
Zarządzenie Nr 26 z 1993 r. obowiązujące do dnia 17 września 1997 r.
1) zakładało konieczność jednolitych działań wychowawczych dla całej szkoły, przy jednoczesnym zachowaniu indywidualnych cech wynikających ze specyfiki poszczególnych klas;
2) określało kompetencje wychowawców klas którzy:
a) ustalali plan realizacji programu dla określonego cyklu kształcenia zapewniając ciągłość pracy wychowawczej;
b) włączali do realizacji programu innych nauczycieli, którzy podejmowali wybrane zagadnienia programowe w ramach nauczanych przez nich przedmiotów;
c) zapoznawali rodziców uczniów z planem realizacji programu oraz wysłuchiwali uwag i opinii rodziców.
Realizujący to zarządzenie nauczyciele korzystali z programów wychowawczych wyłonionych w Konkursie Ministra Edukacji Narodowej, zorganizowanym w 1993 roku.
Nauczyciele i wychowawcy podejmujący wychowanie prorodzinne korzystali z pomocy poradni psychologiczno-pedagogicznych, przy których istnieją zespoły do spraw wychowania rodzinnego.
Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej kontynuowało rozpoczęty w roku 1994 ogólnopolski program pt. "Promocja zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego w systemie edukacji i poprzez system edukacji". Doświadczenia wskazały na konieczność wprowadzenia do szkół przedmiotu "Przygotowanie do życia w rodzinie" zamiast lekcji z przedmiotu "Wiedza o życiu seksualnym człowieka", ponieważ aktywność seksualna nie jest wartością autonomiczną, lecz staje się wartością wtedy, gdy służy integralnemu rozwojowi osoby ludzkiej.
Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej wypracowało rozwiązania systemowe dla szkolnictwa podstawowego i ponadpodstawowego w zakresie:
1) przygotowania nauczycieli do:
a) realizacji problematyki wychowania prorodzinnego;
b) współpracy z rodzicami w tej dziedzinie;
2) przygotowania materiałów pomocniczych dla nauczycieli i uczniów;
3) określenia możliwości realizacji wychowania prorodzinnego w szkołach na terenie konkretnych placówek;
4) zasad współpracy ze środkami masowego przekazu.
Ponadto Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej opracowało ofertę dla samorządów terytorialnych w formie programu "Promocja rozwoju rodziny i dziecka w systemie edukacji". W roku 1997 pierwsze gminy rozpoczęły wdrażanie propozycji wypracowanych przez Centrum Metodyczne.
W dniu 19 września 1997 r., w ostatnich tygodniach pracy poprzedniego rządu, Minister Edukacji Narodowej na mocy ustawy z dnia 30 sierpnia 1996r. art.4 ust. 2 podpisał Zarządzenie Nr 17 (Dz.Urz. MEN Nr 8, poz. 37), na podstawie którego wprowadzonoby do szkół przedmiot "Wiedza o życiu seksualnym człowieka". Jednak przez cały rok 1997 wiele środowisk oświatowych i samorządowych wyrażało otwarty sprzeciw wobec prób wprowadzenia do szkół tzw. edukatorów seksualnych.
Zarządzenie Nr 17 z roku 1997 umożliwiało realizację edukacji seksualnej osobom, które nie posiadają uprawnień pedagogicznych. Dodatkowo podjęto próbę oddzielenia wiedzy o życiu seksualnym człowieka od wychowania prorodzinnego. Ministerstwo Edukacji Narodowej już w maju 1997 r. włączyło "Wiedzę o życiu seksualnym człowieka" do edukacji zdrowotnej w ramach podstaw programowych obowiązkowych przedmiotów ogólnokształcących (Zarządzenie Nr 8 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 maja 1997 r. w sprawie podstaw programowych obowiązkowych przedmiotów ogólnokształcących).
Minister Edukacji Narodowej wydając to zarządzenie przesunął jednocześnie termin wprowadzenia przedmiotu "Wiedza o życiu seksualnym człowieka" na dzień 1 stycznia 1998 r., tj. na nowy rok budżetowy. W roku 1998 na wykonanie tego zadania zaplanowano kwotę 51 mln. zł.
Po uformowaniu się nowego Rządu RP, w październiku 1997 r. Minister Edukacji Narodowej podjął inicjatywę ustawodawczą mającą na celu nowelizację ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r., dotycząca niewprowadzania do szkół przedmiotu "Wiedza o życiu seksualnym człowieka". W wyniku veta Prezydenta podtrzymany został ustawowy obowiązek wprowadzenia do nauczania szkolnego tego przedmiotu.

2. Realizacja art.2 ust. 3
Art. 2. 3. Szkoła ma obowiązek udzielić uczennicy w ciąży urlopu oraz innej pomocy niezbędnej do ukończenia przez nią edukacji, w miarę możliwości nie powodując opóźnień w zaliczeniu przedmiotów. Jeżeli ciąża, poród lub połóg powoduje niemożliwość zaliczenia w terminie egzaminów ważnych dla ciągłości nauki, szkoła zobowiązana jest do wyznaczenie dodatkowego terminu egzaminu dogodnego dla kobiety, w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy.
W zakresie obowiązku szkoły dotyczącego udzielania uczennicy będącej w ciąży urlopu oraz wszelkiej niezbędnej pomocy do ukończenia przez nią szkoły - art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r. Nr 17, poz. 78 z późniejszymi zmianami) - nie prowadzono za 1997 rok odpowiednich statystyk ilościowych. Koszty związane z przysposobieniem nie są wyodrębnione w oddzielnym zestawieniu przedkładanym w ramach informacji o realizacji budżetu za dany rok.

3. Realizacja art. 3 ust. 1
Art. 3. 1. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego współdziałają i udzielają pomocy Kościołowi Katolickiemu, innym kościołom i związkom wyznaniowym oraz organizacjom społecznym, które organizują opiekę nad kobietami w ciąży, jak również organizują rodziny zastępcze lub udzielają pomocy w przysposabianiu dzieci.
Na realizację zobowiązań wynikających z art. 3 wyżej wymienionej ustawy w formie pomocy dzieciom w rodzinach zastępczych w roku 1997 wydano ze środków budżetowych 264 992 tys. zł, w tym administracja rządowa przeznaczyła 158 418 tys. zł, natomiast dotacje rządowe dla gmin wyniosły 106 574 tys. zł. W wykonanych budżetach gmin wydatkowano 107 632 tys. zł (gminy z własnych środków przeznaczyły 1 058 tys. zł).
Podstawową formą opieki całkowitej dla dzieci osieroconych są rodziny zastępcze. Przebywa w nich ok. 70% dzieci pozbawionych opieki rodziny własnej; większość, około 80%, to tzw. "sieroty społeczne". Z analizy danych statystycznych GUS za lata 1993-1997 wynika, iż każdego roku przeciętnie ok. 2,5 tys. dzieci zostaje objętych tą formą opieki. W roku 1993 w 31 950 rodzinach zastępczych przebywało 40 788 dzieci, a w roku 1997 w 39 524 rodzinach - 51 151 dzieci. Zdecydowana większość, to jest 99,1% rodzin zastępczych ustanowionych zostało na podstawie orzeczenia sądu, a tylko 0,9% rodzin na podstawie umowy powierzenia dziecka, o której mówi art. 72 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.
Dzieci w rodzinach zastępczych w roku 1997 otrzymywały pomoc stanowiącą równowartość przeciętnego wynagrodzenia w kwartale poprzedzającym (ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym "Monitor Polski"), które wynosiły średnio:
1) dla dzieci do lat dwóch oczekujących na przysposobienie (stanowiły one 1% ogólnej liczby dzieci w rodzinach zastępczych) suma ta wynosiła równowartość 100% przeciętnego wynagrodzenia w wysokości 1 028,81 zł;
2) dla dzieci odbiegających od normy rozwojowej (stanowiły one 6% ogólnej populacji dzieci w rodzinach zastępczych) kwota ta stanowiła 100% przeciętnego wynagrodzenia i wynosiła 1 028,81 zł;
3) dla pozostałych dzieci (tj. 93% dzieci z rodzin zastępczych) kwota ta wynosiła średnio 411,52 zł co stanowiło 40% przeciętnego wynagrodzenia.
W zakresie przysposabiania dzieci - (art. 3 ustawy) - nie prowadzono statystyk ilościowych; Koszty związane z przysposobieniem nie są wyodrębnione w oddzielnym zestawieniu przedkładanym w ramach informacji o realizacji budżetu za dany rok.
Na podstawie art. 5 ust. 4 oraz art. 60 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty Minister Edukacji Narodowej w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości wydał Rozporządzenie z dnia 17 sierpnia 1993 r. w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, które tworzone są w celu inicjowania i wspomagania zastępczych form opieki i wychowania rodzinnego (Dz.U. Nr 84, poz. 394). Podmiotami uprawnionymi do zakładania i prowadzenia ośrodków adopcyjno-opiekuńczych są:
1) kuratorzy oświaty organizują i prowadzą publiczne ośrodki adopcyjno-opiekuńcze o zasięgu wojewódzkim, które świadczą usługi nieodpłatnie;
2) stowarzyszenia, kościoły i związki wyznaniowe organizują i prowadzą niepubliczne ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, które mogą pobierać opłaty za świadczone usługi według zasad określonych przez organ prowadzący .
W okresie sprawozdawczym funkcjonowały w Polsce 42 publiczne ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, 21 niepublicznych ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, w tym 7 ośrodków katolickich i 14 ośrodków Towarzystwa Przyjaciół Dzieci.
Nadzór nad działalnością ośrodków adopcyjno-opiekuńczych na terenie województwa sprawuje kurator oświaty właściwy dla siedziby ośrodka.
Informacje o dzieciach wymagających zastępczych form opieki i wychowania rodzinnego oraz kandydatach zakwalifikowanych do sprawowania zastępczych form opieki i wychowania rodzinnego po uzyskaniu ich zgody, powinny być przekazane przez ośrodki działające na terenie województwa do ośrodka wyznaczonego przez kuratora oświaty na terenie jego działania (jako prowadzącego wojewódzką bazę danych).
Adopcje są przeprowadzane według następujących zasad:
1) Jeżeli w ciągu 3 miesięcy ośrodek prowadzący wojewódzki bank danych nie pozyska kandydata do zastępczych form opieki i wychowania, w rejonie swego działania, przekazuje informacje o dziecku do centralnego banku danych prowadzonego przez Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Warszawie przy ul. Nowogrodzkiej 75.
2) Jeżeli w terminie następnych 3 miesięcy od daty zgłoszenia ośrodek ten nie pozyska kandydata do odpowiedniej opieki zastępczej w kraju, może wówczas zakwalifikować dziecko do adopcji zagranicznej.
Minister Edukacji Narodowej - na podstawie § 9 ust. 1 i 3 oraz § 12 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 sierpnia 1993 r. w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, które tworzone są w celu inicjowania i wspomagania zastępczych form opieki i wychowania rodzinnego (Dz.U. Nr 84, poz. 394) - podjął dnia 17 marca 1995 r. Decyzję Nr 6 w sprawie ośrodka adopcyjno-opiekuńczego realizującego zadania wyznaczone przez Ministra Edukacji Narodowej oraz ośrodków upoważnionych do współpracy zagranicznej. Decyzja weszła w życie 1 kwietnia 1995 r. W § 2 Decyzji Nr 6 z 17 marca 1995 r. Minister upoważnił do współpracy z licencjonowanymi przez rządy innych państw organizacjami lub ośrodkami adopcyjnymi w dziedzinie przygotowania dzieci polskich do przysposobienia związanego z przeniesieniem do innego kraju:
1. Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Warszawie prowadzony przez Kuratora Oświaty w Warszawie,
2. Krajowy Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy TPD, prowadzony przez Zarząd Główny Towarzystwa Przyjaciół Dzieci.
Zgodnie z decyzją Nr 6 z 17 marca 1995 r. w § 3 za prawidłową jej realizację odpowiedzialny jest Dyrektor Departamentu Opieki, Wychowania i Kultury Fizycznej Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Nadmienić należy, że istnieje w Polsce centralny bank informacji o dzieciach wymagających zastępczych form opieki i wychowania rodzinnego (Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy prowadzony przez Kuratora Oświaty w Warszawie), a nie został zorganizowany centralny bank informacji o rodzicach, którzy chcieliby dokonać adopcji.
Spośród licznych organizacji, kościołów i związków wyznaniowych, które pośredniczyły w przeprowadzaniu adopcji, tylko Towarzystwo Przyjaciół Dzieci otrzymało uprawnienia do prowadzenia adopcji zagranicznych. Należy stwierdzić, że nie znane są zasady i sposób finansowania adopcji zagranicznych. Nie dokonano kontroli, na co przeznaczane są środki finansowe płynące z adopcji zagranicznych, brakuje dokładnych danych na temat ilości przekazanych do adopcji dzieci.





Dokumenty

© Departament Spraw Rodziny