Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji w roku 1998 Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku "O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży"

Rozdział V. Wynikające z ustawy warunki dopuszczalności przerywania ciąży

Art. 4a. 1. Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:
1) ciążą stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej,
2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,
3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego,
4) (utracił moc).

W roku 1998, zgodnie z ustawą o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, przerwanie ciąży mogło być dokonane wyłącznie przez lekarza i tylko w powyższych trzech przypadkach.
Zabiegi przerwania ciąży wynikające z dwóch pierwszych przesłanek mogły być przeprowadzone wyłącznie w szpitalu. Natomiast przerwania ciąży w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, mogły być dokonywane również w prywatnych gabinetach lekarskich.
Z danych uzyskanych z poszczególnych województw (patrz: Załączniki, tabela III. Zabiegi przerywania ciąży wykonane w roku 1998) wynika, że w 1998 roku wykonano 310 zabiegów przerwania ciąży, w tym dwa w warunkach ambulatoryjnych.
W związku z zagrożeniem dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej wykonano 211 zabiegów przerwania ciąży. Najwięcej, bo po 23 zabiegi przeprowadzono w województwach: bielskim i katowickim. Nie przeprowadzono takich zabiegów w 16 z 49 województw.
Na podstawie badania prenatalnego, w wyniku którego wskazano na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, wykonano 46 zabiegów przerwania ciąży (jak podano powyżej w wyniku przeprowadzonych badań genetycznych stwierdzono 63 ciężkie patologie płodu).
W 53 przypadkach dokonano przerwania ciąży ze względu na uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

Ustawodawca, określając jasno warunki dopuszczalności przerywania ciąży, wprowadził jednocześnie do Kodeksu karnego przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej za ich przekroczenie.
Zadania wynikające z obowiązku wykonania ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży realizowane są przez organy ścigania i sprawiedliwości na dwóch płaszczyznach:
1) ujawnianie i ściganie sprawców dzieciobójstwa oraz nielegalnej aborcji,
2) prowadzenie szeroko pojętej działalności prewencyjnej na rzecz dziecka i rodziny.
W roku 1998 stwierdzono 55 (w roku 1997 - 52) czynów przestępczych dzieciobójstwa oraz nielegalnej aborcji. W tym 4 (w roku 1997 - 3) czyny popełnione zostały przez osoby nieletnie. Zdecydowana większość tego typu przypadków, bo aż 40 (w roku 1997 - 38), dokonana została w miastach.
Należy jednak podkreślić, że przytoczone dane statystyczne nie w pełni odzwierciedlają faktyczny wymiar omawianego zjawiska, bowiem odnoszą się jedynie do przestępstw stwierdzonych. Można przypuszczać, że istnieje w tym obszarze, trudna do oszacowania, nieznana liczba spraw nie ujawnionych lub nie zgłoszonych organom ścigania. Mając jednak na uwadze społeczny wymiar tego zjawiska oraz kierując się szeroko rozumianym dobrem rodziny i dziecka, policja aktywnie uczestniczy w ogólnopolskim froncie przeciwdziałania i zwalczania występujących w tym obszarze zjawisk patologicznych. Inspiruje lub współuczestniczy w tworzeniu wielu inicjatyw, m.in. podejmuje działania edukacyjne, socjalne i wynikające z przepisów prawa. Szczególną wagę przywiązuje do budowy międzyinstytucjonalnego systemu pomocy osobom będącym w sytuacjach trudnych, kryzysowych - współorganizuje (zwłaszcza wśród społeczności lokalnych) telefony pomocy psychologiczno-prawnej dla rodziny i dziecka pokrzywdzonego, ośrodki interwencji społecznej, punkty pomocy w sytuacjach kryzysowych, hostele dla ofiar przemocy, policyjne telefony zaufania czy tzw. niebieską linię. W ubiegłym roku uruchomiono również nową procedurę interwencji policji wobec przemocy w rodzinie - tzw. niebieskie karty.

Powszechne jednostki organizacyjne prokuratury kontynuowały w 1998 r. działania zmierzające do realizacji przepisów ustawy, uwzględniając zmiany wynikające z wejścia w życie w dniu 1 września 1998 r. przepisów Kodeksu karnego z dnia 6 czerwca 1997 r.
Do dnia 1 września 1998 r. obowiązywał bowiem stan prawny ukształtowany w głównej mierze ustawą z dnia 30 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny (...) oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 139, poz. 646). Ustawa ta wprowadziła do poprzedniego Kodeksu karnego nowe przepisy: art. 152a §§ 1 i 2, art. 152b §§ 1, 2 i 3 oraz nadała nowe brzmienie art. 157 kk. Zmiany te weszły w życie z dniem 5 stycznia 1997 roku.
W Kodeksie karnym z 6 czerwca 1997 roku przepisami odwołującymi się do uregulowań omawianej ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. są artykuły: 152 §§ 1, 2 i 3 - odpowiednik art. 152b i 152d. kk., 153 §§ 1 i 2 odpowiadający treścią art. 152a i 152d.kk. oraz art. 154 §§ 1 i 2 - odpowiednik art. 157d.kk.
W 1998 r. w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury zarejestrowano łącznie 42 sprawy o przestępstwa objęte zakresem regulacji ustawy (w roku 1997 było ich 40), w tym:
- w 39 z nich wszczęto postępowanie przygotowawcze;
- w 3, po sprawdzeniu informacji zawartych w zawiadomieniach o przestępstwie, odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego.
Podstawę wszczęcia postępowań przygotowawczych lub sprawdzających stanowiły:
- w 15 sprawach zawiadomienia zespołów opieki zdrowotnej (w 10 - szpitali, w których stwierdzono przerwanie ciąży, w 4 - lekarzy pogotowia ratunkowego, w 1 - ośrodek pomocy społecznej),
- w 14 przypadkach - zawiadomienia samych kobiet ciężarnych, w związku z przebytym poronieniem lub nielegalnym, wykonanym bez ich zgody przerwaniem ciąży,
- w 10 sprawach - zawiadomienia osób bliskich kobiecie ciężarnej (w 9 - mężów lub konkubentów, w 1 matki),
- w 2 sprawach zawiadomienie o znalezieniu płodu ludzkiego lub zwłok noworodka,
- w 1 sprawie zawiadomienie anonimowe.
Przedmiotem spraw, w których po otrzymaniu zawiadomień wszczęte zostały postępowania przygotowawcze, było podejrzenie zaistnienia przestępstwa:
- z art. 152 kk (art. 152b d.kk) - przerwanie ciąży za zgodą kobiety ciężarnej, lecz z naruszeniem przepisów ustawy - w 27 postępowaniach,
- z art. 153 (ew. art. 152a d.kk) - stosowanie przemocy wobec kobiety ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody przerwanie ciąży, bądź też przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadzenie kobiety do przerwania ciąży - w 12 postępowaniach.

W 34 spośród tych spraw podjęto decyzje merytoryczne kończące postępowanie, w tym:
- w 3 skierowano akty oskarżenia do sądów,
- w 27 postępowanie przygotowawcze umorzono wobec braku ustawowych znamion przestępstwa lub stwierdzenia, że czynu nie popełniono,
- w 1 postępowanie warunkowo umorzono,
- w 3 sprawach odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego.
W toku pozostają nadal 3 postępowania, a 2 inne zostały zawieszone.

Dane dotyczące liczby spraw, rodzaju podjętych w nich decyzji merytorycznych oraz treści wyroków sądowych, nie pozwalają na formułowanie jednoznacznych ocen w zakresie skuteczności w ograniczeniu rozmiarów nielegalnej aborcji przepisów ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. i odnoszących się do tej kwestii uregulowań przepisów obecnie obowiązującego kodeksu karnego.





Dokumenty

© Departament Spraw Rodziny