Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji w roku 1999 Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku "O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży"

1) Regulacja prawna.

Zmiana ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z dnia 7 stycznia 1993 r. (Dz. U. Nr 17, poz. 78) uchwalona przez Sejm w dniu 16 grudnia 1998 r. utrzymała zagadnienia dotyczące wychowania prorodzinnego i seksualnego w nauczaniu szkolnym. W nowej wersji ustawy nadal pozostał zapis w ust. 1 art. 4:

"Do programów nauczania szkolnego wprowadza się wiedzę o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz o metodach i środkach świadomej prokreacji".

Został skreślony ust. 2 art. 4 stanowiący:

"Minister Edukacji Narodowej wprowadzi do nauczania szkolnego przedmiot: Wiedza o życiu seksualnym człowieka".

Nowe brzmienie otrzymał ust. 3 art. 4:

"Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, ustali w drodze rozporządzenia, sposób nauczania szkolnego i zakres treści, o których mowa w ust. 1, zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego oraz wprowadzi do systemu dokształcania i doskonalenia nauczycieli tematykę określoną w ust. 1".

Zmiana dotyczyła kompetencji Ministra Edukacji Narodowej, który zgodnie z nowelizacją ustawy został zobligowany do wydania rozporządzenia, w którym ustali zarówno treści przedmiotu, sposób jego nauczania, jak też wprowadzi doskonalenie i dokształcenie nauczycieli w zakresie tematyki określonej w ust. 1.
Dotychczasowy przedmiot "Wiedza o życiu seksualnym człowieka" zgodnie z art. 2 powyższej ustawy był realizowany do 1 czerwca 1999 r.
Od 1 września 1999 r. w zreformowanej szkole wprowadzono zajęcia edukacyjne "Wychowanie do życia w rodzinie" zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego.
Zakres treści programowych ww. przedmiotu w zasadzie został przeniesiony z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 58 z 12 maja 1998 r.) do podstawy programowej kształcenia ogólnego w zreformowanej szkole.

2) Wdrożenie zajęć do nauczania szkolnego.

Na lekcje z "Wychowania do życia w rodzinie" został przeznaczony w każdej klasie jeden semestr (19 godz. dla nauczyciela; 14 godz. dla ucznia z uwagi na podział części zajęć na grupy) nauki szkolnej na poziomie klasy V i VI szkoły podstawowej oraz klas I - III gimnazjum. W klasach licealnych, technikach i szkołach zawodowych - po 10 godzin rocznie.
Środki finansowe na realizację ww. zajęć zostały określone w ustawie budżetowej, w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 1998 r. w sprawie zasad podziału subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego; Dz. U. Nr 164,poz. 1268 § 1 ust. 3 pkt. 6).
Rozporządzenie Ministra z dnia 12 sierpnia 1999 r. przewiduje, że o udziale ucznia niepełnoletniego w powyższych zajęciach decydują rodzice (§ 4 ust. 2).

3) Kadra.

a) Nauczyciele.
W związku z zapotrzebowaniem na nauczycieli - specjalistów do realizacji zajęć "Wychowanie do życia w rodzinie" w 48 ośrodkach doskonalenia nauczycieli dawnych województw (poza Bydgoszczą - z powodu braku zatrudnionego konsultanta) zorganizowano kursy kwalifikacyjne dla ok. 4.600 nauczycieli różnych specjalności.
Program kursu kwalifikacyjnego (250 godz.) został opracowany przez Zespół Opiniodawczo - Doradczy Ministerstwa Edukacji Narodowej. Uwzględnia on interdyscyplinarny charakter zajęć "Wychowania do życia w rodzinie" i obejmuje następujące bloki przedmiotowe:
- Podstawy wychowania do życia w rodzinie - 50 godz.;
- Zagadnienia biomedyczne - 60 godz.;
- Zagadnienia seksuologiczne - 40 godz.;
- Zagadnienia psychologiczno - pedagogiczne - 60 godz.;
- Metodyka i dydaktyka przedmiotu - 40.

Szkolenie nauczycieli było częściowo dofinansowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i w 1999 r. wyniosło 400 tys. zł. Obok formy kursów kwalifikacyjnych, które ukończyło ok. 4.600 osób, również wielu nauczycieli (ok. 2000) zdobyło kwalifikacje na 23 wyższych uczelniach, które prowadzą studia podyplomowe z wychowania prorodzinnego i seksualnego.
Zapotrzebowanie na wykwalifikowaną kadrę nadal istnieje, ponieważ wykształcenie min. 10 tys. nauczycieli może zagwarantować realizację zajęć we wszystkich szkołach. Ze względu na niewielką ilość godzin - jeden nauczyciel może obsłużyć kilka placówek oświatowych.
Ponieważ Ośrodki Doskonalenia Nauczycieli nadal intensywnie kształcą kadrę, należy przypuszczać, że we wrześniu 2000 w każdej szkole będzie zatrudniony wykwalifikowany nauczyciel.

b) Konsultanci
Nauczyciele - konsultanci kierują doskonaleniem nauczycieli. Pełnią również funkcję doradców metodycznych i koordynują pracami wdrożeniowymi powyższych zajęć w delegaturach wszystkich Kuratoriów Oświaty.
Ministerstwo Edukacji Narodowej organizowało dla nauczycieli i nauczycieli - konsultantów systematyczne szkolenia. W 1999 r. dotyczyły one następującej problematyki:
1. "Cele i metody wychowania w sferze płciowej a reforma oświaty" Ogólnopolska Konferencja Zadaniowa (27.02. - 03.03.);
2. "Formy pracy warsztatowej w realizacji zajęć wychowania do życia w rodzinie" (09.03. - 11.03.);
3. Szkolenia nauczycieli - edukatorów w zakresie profilaktyki HIV/AIDS - na certyfikat w terminach: 18.04. - 23.04. i 17.10. - 22.10.;
4. Wdrażanie zajęć edukacyjnych "Wychowanie do życia w rodzinie" do nauczania szkolnego w roku szkolnym 1999/2000 (23.06.);
5. Współpraca konsultantów z samorządami i organizacjami pozarządowymi (05.10. - 07.10.);
6. Współudział w Międzynarodowej Konferencji "O godność Ojcostwa" (05.11. - 07.11.);
7. Współudział w Międzynarodowej Konferencji "Młodzież a AIDS" (26.11. - 28.11.);
8. "Wychowanie do życia w rodzinie" w zreformowanym liceum - prognoza (03.12.);
9. Współudział w Międzynarodowej Konferencji "Płodność - Odpowiedzialne Rodzicielstwo - Zdrowie Rodziny" (04.12. -05.12.);

4) Pomoce naukowe i środki dydaktyczne.

Ministerstwo Edukacji Narodowej zakupiło i przekazało do 300 Bibliotek Pedagogicznych zestaw programów, podręczników i pomocy dydaktycznych do zajęć edukacyjnych "Wychowanie do życia w rodzinie" na łączną kwotę 169.700 zł. Biorąc pod uwagę trudną sytuację materialną wielu szkół, zaopatrzenie w powyższe pomoce sieci bibliotek pedagogicznych w miastach wojewódzkich i powiatowych daje szansę nauczycielom wdrażanych zajęć skorzystania z oferty MEN na terenie całego kraju.
Na przełomie lat 1998/1999 został wydany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zestaw 30 wideofilmów (wraz z komentarzem metodycznym) dostosowanych do trzech etapów edukacyjnych: szkoły podstawowej (kl. V-VI), gimnazjum i liceum.
W skład serialu "JA - TY - MY" weszły trzy części:
cz. I "W drodze ku dorosłości" (10 filmów),
cz. II "Wybierzmy razem" (10 filmów),
cz. III "Małżeństwo - Rodzina" (10 filmów).
Wideofilmy stanowią integralną część programów nauczania "Wychowanie do życia w rodzinie".

5) Programy nauczania i podręczniki

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie warunków i trybu dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania z zakresu kształcenia ogólnego oraz warunków i trybu dopuszczania do użytku szkolnego podręczników i zalecania środków dydaktycznych (§ 3.1), jeśli nadesłane programy i podręczniki zawierają systematyczną prezentację treści kształcenia ujęte w podstawie programowej oraz wspomagają realizację celów i zadań ustalonych w ww. podstawie, Minister Edukacji Narodowej dopuszcza do użytku szkolnego nadesłane programy i podręczniki.
Do grudnia 1999 r. zatwierdzono łącznie 10 programów i 6 podręczników do zajęć edukacyjnych "Wychowanie do życia w rodzinie".

6) Monitorowanie wdrażania zajęć.

W celu pełnego wdrożenia zajęć edukacyjnych "Wychowanie do życia w rodzinie" w listopadzie 1999 r. opracowano Projekt działań podejmowanych przez MEN dotyczący efektywnego wprowadzenia zajęć edukacyjnych "Wychowanie do życia w rodzinie" do nauczania szkolnego.
Kuratorzy Oświaty zostali zobligowani przez Ministra Edukacji Narodowej do powołania wizytatorów ds. wychowania lub powierzenia obowiązków w w/w. zakresie wizytatorom już zatrudnionym.
Na wspólnej konferencji wizytatorów i konsultantów opracowano program działań, m.in. dokonanie ewaluacji realizacji wdrażania zajęć w poszczególnych województwach.
W realizacji projektu podkreślono konieczność współdziałania nadzoru pedagogicznego Kuratoriów Oświaty z konsultantami ds. wychowania do życia w rodzinie, zwłaszcza w aspekcie właściwego przygotowania nauczycieli realizujących zajęcia.
Projekt ukierunkowany jest na podniesienie jakości realizacji zajęć, ich efektywności oraz komplementarnego sprzężenia z programem wychowawczym szkoły.